เรื่อง : อภิรดา มีเดช
ภาพ : บริษัท ทีวีบูรพา จำกัด
‘บุญกุดชุม’ ในจังหวัดยโสธร ถือเป็นแนวคิดการพึ่งตนเองของชาวบ้าน ที่ถูกพิสูจน์แล้วว่าทำได้จริง ให้คนในชุมชนลดการพึ่งพาภายนอกด้วยรูปแบบธนาคารชุมชน การปลูกข้าวอินทรีย์ ซ้ำยังทำให้สังคมวงกว้างได้ตระนักถึงการบริโภคโดยไม่เบียดเบียนกันและกัน
เราคงไม่สบายใจ หากรู้ว่าข้าวที่กินส่งเสริมการล่าอาณานิคมทางการเกษตร ทำให้ชาวนาเป็นหนี้ จนต้องเช่าผืนนาที่เคยเป็นของตัวเองทำกิน ไม่ก็เลิกอาชีพค้อมหลังให้แม่ธรณีเสียเลย
คงยิ่งแย่หากข้าวจานนั้นมาจากนาเคมี ทำร้ายสรรพชีวิตรายรอบ ไม่เว้นแม้กระทั่งตัวเราเองที่กำลังตักข้าวเข้าปาก
เราคงทำเป็นไม่รู้สึกรู้สาอะไรต่อไปไม่ได้แล้ว
‘บุญ’ ชุมชน
‘เบี้ยกุดชุม’ เกิดขึ้นจากแนวคิดเศรษฐกิจพึ่งตนเองของชาวบ้านนาโส่ อำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธร เมื่อปี 2542 เพื่อให้ชุมชนลดการพึ่งพาภายนอกด้วยธนาคารชุมชน เบี้ยถูกนำมาใช้เฉพาะแลกเปลี่ยนสินค้าภายในชุมชนเท่านั้น อาทิ ผลิตผลการเกษตร ข้าว สมุนไพร และสินค้าหัตถกรรมต่างๆ
ทว่าหลังใช้ได้เพียงสัปดาห์เดียว เศรษฐกิจชุมชนรูปแบบนี้ก็ถูกยับยั้งจากรัฐไทย ธนาคารแห่งประเทศไทยสั่งห้ามการใช้เบี้ยกุดชุมเพราะผิดกฎหมาย แต่ในที่สุดเมื่อเข้าใจวัตถุประสงค์ของชุมชนก็ผ่อนผันให้ใช้เบี้ยได้ แต่ต้องเปลี่ยนเป็น ‘บุญกุดชุม’ ไม่ใช้คำว่า ‘ธนาคาร’ และ ‘เงิน’ เบี้ยชุมชนจึงกลับมาอีกครั้งเมื่อปี 2546
นอกจากนี้ชาวกุดชุมยังริเริ่มการเพาะปลูกข้าวอินทรีย์ และร่วมกันสร้างโรงสีชุมชนจากเงินบริจาคแหล่งต่างๆ เพื่อแปรรูปผลิตผลกันเองตั้งแต่ปี 2534
ปัจจุบันชาวบ้านที่นี่ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า ‘ชุมชนเข้มแข็ง’ เป็นไปได้จริง
คนปลูก+คนกิน = ข้าว 🙂
เครือข่าย ‘ฅนกินข้าวเกื้อกูลชาวนา’ เป็นอีกหนึ่งเครือข่ายกำเนิดใหม่จากความร่วมมือร่วมใจระหว่าง บริษัท ทีวีบูรพา จำกัด กับกลุ่มชาวนาคุณธรรม 4 จังหวัด ยโสธร อำนาจเจริญ มุกดาหาร และอุบลราชธานี
เจตนารมณ์หลักของเครือข่าย มุ่งสร้างสังคมแห่งการเกื้อกูล ที่เป็นมากกว่าคนขายกับคนซื้อ หรือผู้ผลิตกับผู้บริโภค แต่เป็นสายใยถักร้อยระหว่างคนปลูกกับคนกิน ‘ข้าว’ อย่างแนบแน่น
กลุ่มชาวนาคุณธรรม หรือกลุ่มข้าวคุณธรรม เป็นการรวมตัวกันของกลุ่มชาวนา จังหวัดยโสธร ที่ทำเกษตรอินทรีย์ตั้งแต่ปี 2538 นำไปสู่การตั้งองค์กรชาวนา เริ่มต้นในพื้นที่แรกๆ ในกลุ่มเกษตรกรทำนา ตำบลนาโส่ ตำบลบากเรือ ปัจจุบันได้ขยายกลุ่มเพิ่มเป็น 4 จังหวัดดังกล่าว
นอกจากผลผลิตแบบกสิกรรมธรรมชาติปลอดสารพิษได้มาตรฐานสากลจากโรงสีชุมชน คนปลูกเองก็ต้องปฏิบัติตามปฏิญญาชาวนาด้วยการรักษาศีล 5 ลดละเลิกอบายมุขสิ่งมอมเมาทุกประเภท
ข้าวที่ได้มา นอกจากจะปลอดภัยต่อคนกินและระบบนิเวศแล้ว ย่อมมีส่วนพัฒนาชีวิตและจิตใจคนปลูกด้วยในคราวเดียวกัน
ข้าวของเรากว่า 150 สายพันธุ์
เครือข่าย ‘ฅนกินข้าวเกื้อกูลชาวนา’ แม้หมาดใหม่ แต่เปิดกว้างสำหรับสมาชิกคนกินข้าว 3 ประเภทด้วยกัน ได้แก่ รายเดือน ราย 6 เดือน และรายปี
มีข้าวหลากประเภทให้เลือกรับ ทั้งข้าวหอมมะลิและหอมมะลิแดง (ในรูปแบบข้าวกล้องและซ้อมมือ) ข้าวหอมนิล ข้าวกล้องงอก จนถึงข้าวกล้องพื้นเมือง 150 สายพันธุ์ ที่ให้ผลผลิตน้อยมากในแต่ละปี
ต้องยอมรับว่าผู้เข้าร่วมเครือข่ายฯควรมีภูมิลำเนาใกล้กรุงเทพฯอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เพราะจุดรับส่งสินค้าหลักอยู่ที่บริษัท ทีวีบูรพา ในซอยรามคำแหง 43/1
แม้ต้องพาข้าวเดินทางไกลสักนิด แต่แนวคิดเกื้อกูลชาวนาเพื่อการพึ่งตนเองยังอยู่ครบครัน
หันมากิน ‘ข้าว’ ที่ช่วยสนับสนุนชาวนาตัวจริงให้มีแรงปลูกข้าวอินทรีย์ ดีต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
กินอย่างรู้ที่มา
กินอย่างเกื้อกูล เกื้อหนุนซึ่งกันและกัน
****************
(หมายเหตุ : ตีพิมพ์ มีนาคม 2553)
Author
