เป็นไปได้ไหมถ้าจะให้ผู้คนในเมืองใหญ่ปลูกผัก กระทั่งทำยารักษาหรือเครื่องสำอางใช้เอง
ด้วยลักษณะการดำเนินชีวิตบนความง่าย สะดวก รวดเร็ว …ตอบได้เลยว่ายาก
แม้จะรักสุขภาพมากแค่ไหน ก็มักต้องขอคิดยาวๆ เรื่องเกษตรพึ่งตนเองเพราะไม่มีทั้งบริเวณ ดิน น้ำ หรือเวลา จนถึงมุมมองที่ว่าการผลิตหรือบริโภคผลิตภัณฑ์ปลอดสารเป็นเรื่องของคนบางกลุ่มที่มีปัจจัยทางด้านพื้นที่และทุนทรัพย์เพียงพอเท่านั้น
ไม่ว่าจะหันไปทางไหน การพึ่งตนเองดูจะเป็นเรื่องไกลๆ ในสายตาของคนเมืองใหญ่ที่มีทุกอย่างรองรับความต้องการเพียงแค่ถือเงินออกจากบ้าน
อย่างไรก็ตาม ความสะดวกก็ไม่ได้หมายถึงรูปแบบชีวิตที่ดี
“ข้อดีของการอาศัยอยู่ในเมืองใหญ่คือมีทุกอย่าง แต่ข้อเสียคือเราไม่รู้ที่มาที่ไปของทุกอย่างที่มี”
ดังนั้น นคร ลิปคุปตถาวร จึงแปลงสภาพพื้นที่เล็กๆ หลังบ้านให้กลายเป็นที่อยู่ของพืชผักกว่า 30 ชนิดที่มีแนวโน้มว่าจะเพิ่มขึ้นอีก
“แต่ตอนนี้ที่บ้านบอกว่าเริ่มจะรกเกินไปแล้ว”
เขาพูดพลางหัวเราะพลาง ถึงแปลงผักทดลองทำเกษตรอินทรีย์พึ่งตนเองสไตล์คนเมืองที่เขาเรียกเล่นๆ ว่า ‘เกษตรประณีต’
การอาศัยอยู่ในเมืองใหญ่ตั้งแต่เด็ก ทำให้นครมองเห็นผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสุขภาพของเขาที่ผ่านมา อาการเจ็บป่วยอยู่บ่อยครั้งกระตุ้นต่อมสงสัยถึงความถูกต้องของรูปแบบการใช้ชีวิตของเขา ประกอบกับความรู้เรื่องเกษตรอินทรีย์ทำให้เขาลองปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตตัวเอง
เริ่มจากการปลูกผักบางชนิด รวมถึงการทำของใช้ในบ้านจากวัตถุดิบตามธรรมชาติ เช่น น้ำยาล้างจาน แชมพู สบู่ หรือน้ำยาไล่แมลง
และยังมีอีกหลายอย่างที่นครบอกว่าไม่ได้ซื้อของใช้จากข้างนอกมานานแล้ว
ประเด็นของการพึ่งตนเองใช่จะมีเพียงการปลูกผัก แต่หลักใหญ่ใจความคือความตั้งใจที่จะลดการใช้สารเคมีในชีวิตประจำวันให้ได้มากที่สุด และวิธีการง่ายๆ คือสิ่งใดที่ทำได้ก็ควรทำเอง
แต่หากทำไม่เป็น…เขาก็มีทางออก ผ่านโครงการซิตี้ ฟาร์มที่กำลังริเริ่ม
โครงการซิตี้ ฟาร์มคือสวนครัวหลังบ้านขนาดใหญ่ เป็นทั้งศูนย์เรียนรู้ที่จะนำเสนอผลิตภัณฑ์และเผยแพร่เทคนิคการเกษตร เป็นจุดนัดพบของผู้บริโภคในเมืองกรุง เพื่อให้แต่ละคนรู้ว่าสามารถทำอะไรได้หลายอย่างด้วยตัวเองและลดการใช้จ่าย ไม่ใช่แค่ควักกระเป๋าท่าเดียว
ในส่วนของการปลูกผักก็จะถ่ายทอดแนวคิดที่สามารถนำไปปลูกเองได้ตามลักษณะที่อยู่อาศัย เช่น ถ้ามีระเบียงบ้านแคบๆ หรืออาศัยอยู่ในห้องพัก ก็สามารถปลูกผักแบบสวนกระถาง (Pot garden) ได้
รวมถึงเทคนิคง่ายๆ ในการทำของใช้จากวัตถุดิบตามธรรมชาติ เช่น การทำผงล้างหน้าจากถั่วเขียวก็มีวิธีแค่นำถั่วเขียวปลอดสารไปปั่น เอามาร่อนในตะแกรงแล้วปั่นอีกครั้ง ก็ใช้ล้างหน้าได้ไม่ต่างกับโฟมล้างหน้าทั่วไป ทั้งนี้ ก็อยู่ที่ความเหมาะสมและความเต็มใจของแต่ละคน
ขณะเดียวกัน การพูดคุยแลกเปลี่ยนจะกระตุ้นให้เกิดผู้บริโภคเกษตรอินทรีย์มากขึ้น เพราะนครมองว่า ผลิตภัณฑ์อินทรีย์มีราคาแพงจากการที่ยังจำนวนผู้บริโภคน้อยและเข้าถึงพื้นที่ผลิตได้ยาก การทำซิตี้ ฟาร์มจึงเป็นหนทางหนึ่งที่พยายามจะพากลุ่มผู้ผลิตและผู้บริโภคมาเข้าใกล้กันมากขึ้น
“ในเมื่อผู้คนมีสิทธิ์ที่จะเลือกบริโภค ก็ต้องสร้างโอกาสการเข้าถึงให้แก่เขา”
แม้โครงการนี้จะยังอยู่ในระยะการเตรียมความพร้อม แต่การดูแลตนเองไม่ต้องมีผู้นำ เพราะทุกคนสามารถเปลี่ยนวิถีชีวิตใหม่ตามแบบของตัวเองได้ทันทีที่ต้องการ
นครเน้นว่าเกษตรอินทรีย์แบบพึ่งตนเองอาจไม่ต้องพลิกวิถีชีวิตกลับไปอีกด้านโดยสิ้นเชิง เพราะจะให้เลิกยุ่งเกี่ยวกับสารเคมีโดยสิ้นเชิงก็คงเป็นไปไม่ได้ แต่อย่างน้อย ก็น่าจะเริ่มตั้งคำถามต่อผลิตภัณฑ์บนชั้นวางในร้านค้าว่าสิ่งเหล่านี้จะย้อนกลับมาทำร้ายเราหรือไม่
หากคำตอบคือใช่ การพึ่งตนเองก็ไม่น่าจะเป็นเรื่องที่ต้องคิดกันยาวๆ อีกต่อไป
หอมกลิ่นชามะตูม
ยามบ่ายแก่ๆ หากได้จิบชาร้อนๆ กลิ่นหอมละมุนคงทำให้บรรยากาศรื่นรมย์ดีแท้ หากเป็นชาสมุนไพรแล้วยิ่งดีใหญ่ เพราะจะได้ไม่มีคาเฟอีนมารบกวนสุขภาพไปในตัว
อย่างชามะตูมของบ้านภูฟ้า ที่นอกจากมะตูมซึ่งเป็นส่วนประกอบหลักแล้ว ยังผสมสมุนไพรหลายชนิด มีทั้งใบเตย ดอกคำฝอย ดอกเก๊กฮวย ชะเอม และหญ้าหวานซึ่งเพิ่มรสหวานตามธรรมชาติ
ชามะตูมร้อนๆ หนึ่งถ้วยจึงหอมกลิ่นมะตูม ดื่มแล้วสดชื่นแบบไร้คาเฟอีน และหวานโดยไม่ต้องเพิ่มน้ำตาล และนอกจากมะตูมแล้ว บ้านภูฟ้ายังมีชาสมุนไพรสูตรอัญชัน ตะไคร้ และชาเขียวใบหม่อนให้เลือกหาตามแต่ชอบ
สุนีย์ กสาบสันหนึ่ง ในกลุ่มของบ้านภูฟ้าบอกวิธีชงชาสมุนไพรให้ได้รสชาติ ด้วยการเทน้ำร้อนให้ทั่วชา แล้วเทน้ำแรกออกเพื่อกลิ่นหอมและสีสันของชา จากนั้นเทน้ำร้อนให้ท่วมชาทิ้งไว้สักครู่ แล้วรินใส่แก้ว จิบช้าๆ จะได้ลิ้มรสชาที่หอมและรสชาติกลมกล่อม
เอาไว้ดื่มชิลๆ ดับกระหายท่ามกลางความเร่งรีบ เผื่อว่าจิตใจร้อนรุ่มจะได้เย็นลงบ้าง
Author
