ตลอด 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา ประเด็นร้อนที่กำลังเป็นที่ถกเถียงในสังคมนั่นคือ ‘วุฒิการศึกษา’ จาก 2 ข่าวใหญ่คือ การซื้อขายวุฒิการศึกษา และการจบปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งในต่างประเทศ ประเด็นหลังนั้นเกิดขึ้นนับตั้งแต่การเลือกสมาชิกวุฒิสภา (สว.) จบลงเมื่อปลายเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา
การเลือก สว. ครั้งนี้ถูกสังคมตั้งคำถามอย่างมาก โดยเรื่องหนึ่งคือ คุณสมบัติของผู้สมัครจำนวนมากที่น่ากังขา ทั้งวุฒิการศึกษา ตำแหน่งทางวิชาการ และคำนำหน้าชื่อ ซึ่งนักวิชาการจำนวนมากกลับไม่เคยได้ยินชื่อสถาบันการศึกษาดังกล่าว เช่น รองศาสตราจารย์ ดร.พวงทอง ภวัครพันธุ์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้คอมเมนต์ลงในเพจ CSI LA เพจดังที่เคยขุดคุ้ยตรวจสอบวุฒิการศึกษาของนักการเมือง ดร. ท่านหนึ่งว่า “ในโลกนี้ ไม่มีสิ่งที่เรียกว่า ‘Doctor of Political Science’ มีแต่ ‘Doctor of Philosophy (Political Science)’” นอกจากนี้ตนยังไม่ทราบว่า California University ตั้งอยู่ที่ไหน เพราะรู้แต่เพียง University of California ที่มีทั้งสิ้น 8 แห่งด้วยกัน
นอกจากนี้ยังมีข้อสงสัยว่า ตำแหน่งศาสตราจารย์มาจากไหน เพราะในประเทศไทยจะต้องได้รับการโปรดเกล้าฯ การจะเป็นศาสตราจารย์นั้นไม่ใช่เรื่องง่ายดาย ซึ่งในต่างประเทศก็เช่นเดียวกัน ในประเด็นนี้อาจารย์พวงทองได้โพสต์ลงใน X ว่า
“ปริญญาเอกมาจากการเรียน แต่ศาสตราจารย์มาจากการทำงานหลังจากเข้าเป็นอาจารย์แล้ว ซึ่งการได้ ศ.ในสหรัฐฯยากมาก ตอนมหาลัยรับเข้าทำงาน เขาจะยังไม่ให้ตำแหน่งประจำ (tenure) ต้องสอนและทำผลงานวิชาการ ถ้าไม่มีหนังสืออย่างน้อย 1 เล่ม+บทความวิชาการ ก็ยากที่จะได้ tenure ต้องผ่านประเมินโดยผู้ทรงฯจากภายในและภายนอกมหาลัย ถ้าประเมินไม่ผ่านก็เตรียมลาออก ไปหางานใหม่ ถ้าผ่านก็ได้ tenure
หลังจากนั้น หากอยากเป็น ศ. ก็ต้องตีพิมพ์ผลงานวิชาการต่อเนื่อง ต้องผ่านประเมินจากทั้งภายในและภายนอกเช่นกัน
ก.ต่างประเทศและ ก. ศึกษาในอเมริกาไม่มีหน้าที่ออกใบรับรองตำแหน่ง ศ. ให้นักวิชาการนะคะ”
จากการสืบค้นว่า California University นั้นเป็นสถานศึกษาแบบใด พิภพ อุดมอิทธิพงศ์ อดีตผู้สื่อข่าวต่างประเทศ ได้โพสต์อธิบายลักษณะของ California University ว่า แท้จริงแล้วคือสถานที่ในการประเมินวุฒิ ถ่ายโอนหน่วยกิต และออกวุฒิบัตรเทียบเท่า โดยนำวุฒิการศึกษาจากประเทศตนเองมาเทียบโอน เพื่อให้สามารถศึกษาต่อในสหรัฐได้ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นไปเพื่อการช่วยเหลือผู้อพยพ
อย่างไรก็ตาม สังคมไทยตั้งคำถามกับประเด็นดังกล่าวอย่างกว้างขวาง หลายคนเรียกวุฒิการศึกษาเช่นนี้ว่า ‘ดร.ห้องแถว’ จาก ‘มหาวิทยาลัยห้องแถว’ ที่ไม่ได้ลงเรียนจริงๆ แต่เป็นการซื้อขายวุฒิการศึกษา เพิ่มดีกรีโปรไฟล์ตนเอง ยิ่งถ้ามีวุฒิการศึกษาจากต่างประเทศแล้ว สังคมไทยจะให้การยอมรับนับถือ มีหน้ามีตาหรือขยับสถานะทางสังคมได้ นอกจากนี้ ยังสะท้อนมาตรฐานการศึกษาไทยที่เป็นปัญหาด้านคุณภาพมาอย่างช้านานจนเกิดเป็นค่านิยมว่า ผู้ที่จบการศึกษาสูงจากต่างประเทศนั้นคือ คนเก่ง คนดี เป็นที่นับหน้าถือตา จนลืมกลับไปตรวจสอบว่าพวกเขาได้รับวุฒิการศึกษาจากการตรากตรำร่ำเรียนจริงหรือไม่
สังคมไทย สังคมอุดม ดร.
ในสมัยก่อนการศึกษายังไม่มีความก้าวหน้าเฉกเช่นปัจจุบันมากนัก การจบการศึกษาในระดับมัธยมปลายถือว่าเป็นผู้ที่มีระดับการศึกษาสูงมากเมื่อเทียบกับประชากรส่วนใหญ่ที่เรามักได้ยินว่าคนรุ่นปู่รุ่นย่าจบแค่ ป.4 ก็สามารถทำมาหาเลี้ยงชีพ ประสบความสำเร็จได้เช่นกัน
จนกระทั่งการกำเนิดขึ้นของมหาวิทยาลัยเปิดอย่าง ‘รามคำแหง’ ที่เป็นตลาดวิชา สร้างโอกาสทางการศึกษาในระดับอุดมศึกษา เริ่มเปิดการเรียนการสอนในปี 2514 คนไทยในรุ่นบูมเมอร์จำนวนมากจึงมีโอกาสเข้าศึกษาต่อในระดับปริญญาตรี ซึ่งเพียงพอต่อการหางานดีๆ และมีความมั่นคง แต่น้อยคนนักจะสามารถก้าวไปสู่การศึกษาในระดับที่สูงขึ้นในระดับปริญญาโทหรือเอก
บุคคลที่มีโอกาสเข้าศึกษาต่อในระดับปริญญาโทหรือเอกมักได้รับการนับหน้าถือตาอย่างมากในสังคม โดยเฉพาะบุคคลที่ได้รับการศึกษาในระดับปริญญาเอกที่มีคำว่า ‘ดร.’ นำหน้าจะถูกมองด้วยภาพลักษณ์ที่ดี มีการศึกษาสูง ซึ่ง ‘ไม่ธรรมดา’ เหมือนตาสีตาสายายมียายมาทั่วไป ยิ่งจบจากต่างประเทศในตะวันตกด้วยแล้วก็ยิ่งแตกต่างไปจากประเทศโลกที่ 3 อย่างแน่แท้
การมี ดร. นำหน้าก็เหมือนการมียศฐาบรรดาศักดิ์ ได้รับการนับถือเหนือกว่าคนทั่วไป ทำให้คนจำนวนหนึ่งกระเสือกกระสนที่จะมีวุฒิเช่นนี้นำหน้าชื่อตนเอง ทำให้เกิดปรากฏการณ์ด็อกเตอร์ห้องแถว จากมหาวิทยาลัยห้องแถว ที่ได้รับความนิยมกันอย่างมากในยุคหนึ่งสมัยหนึ่ง จนถึงปัจจุบันก็ยังคงมีให้เห็นตามหน้าข่าว
ชำนาญ จันทร์เรือง นักวิชาการผู้เชี่ยวชาญด้านการกระจายอำนาจท้องถิ่น ได้เคยอธิบายความเอาไว้ว่า “ในสมัยก่อน ผู้มีทุนทรัพย์จะส่งลูกส่งหลานไปต่างประเทศเพื่อชุบตัว ได้ปริญญากลับมาโดยไม่ต้องทำอะไรมาก เพียงแค่จ่ายเงินให้แก่มหาวิทยาลัยที่ลักษณะตั้งอยู่ในห้องแถวแล้วรับใบปริญญาเพียงเท่านั้น” จากข้อสังเกตข้างต้น เพียงแค่การจ่ายเงินก็ได้ใบปริญญาแล้ว เท่านั้นไม่พอ การจบการศึกษาจากต่างประเทศยังมีดีกรีหรือโปรไฟลที่ดีกว่าการเรียนจบในประเทศไทยเสียอีก
อย่างไรก็ตาม อาจารย์ชำนาญระบุต่อว่า ในประเทศไทยเองก็มีสถาบันบางประเภทที่เปิดสอนกันในแบบ ‘จ่ายครบ จบแน่’ ซึ่งมหาวิทยาลัยเช่นนี้มักไม่ได้มาตรฐานการศึกษา ดังนั้นมันจึงดูเป็นการ ‘ขายวุฒิ’ กันอย่างง่ายดาย
ยิ่งเป็นการศึกษาในระดับปริญญาเอก มี ดร. นำหน้า สามารถรับวุฒิได้ง่ายเพียงจ่ายเงินให้ครบ ต่างจากคนจำนวนมากที่ตรากตรําร่ำเรียนอย่างจริงจัง ต้องอ่านหนังสือภาษาอังกฤษล้วน เขียนวิทยานิพนธ์ ต้องผ่านการสอบทานจากคณะกรรมการอย่างถึงพริกถึงขิง จนหลายคนยกธงขาวยอมแพ้ เลิกเรียนกลางคัน หรือประสบปัญหาด้านสุขภาพจิต
ดร. คือบันไดทางสังคม?
การจบการศึกษาในระดับที่สูง คือบันไดทางสังคมอาจช่วยให้เติบโตในหน้าที่การงานหรือขยับสถานะทางสังคมได้ เป็นหน้าเป็นตาให้กับเจ้าของวุฒิการศึกษาโดยเฉพาะการจบการศึกษาในต่างประเทศ การซื้อขายวุฒิการศึกษาจึงตอบโจทย์เหล่านี้เช่นกัน ไม่ว่าจะมาจากมหาวิทยาลัยห้องแถวหรือหลักสูตรจ่ายครบจบแน่ก็ตาม
เมื่อเราพูดถึงการเติบโตในเส้นทางการทำงานของบุคคลจำนวนมาก การมีวุฒิการศึกษาในระดับปริญญาตรีจึงไม่เพียงพอ การจบปริญญาโทจึงเป็นหมุดหมายของคนจำนวนมากเพื่อนำไปสู่การเลื่อนตำแหน่งหรือเงินเดือนที่เพิ่มมากขึ้น มากกว่าการเรียนออกมาเป็นผู้ชำนาญ มีความรู้ที่เข้มข้นกว่าปริญญาตรี ทำให้หลักสูตรจ่ายครบจบแน่ในหลายสถาบันทางการศึกษาไม่ได้มุ่งเน้นไปที่วิชาการมากนัก ธรรมชาติของหลักสูตรคือ การหาเครือข่ายคอนเน็คชั่น ได้วุฒิการศึกษาเพียงเท่านั้น
ยิ่งเป็นปริญญาเอก ทั้งจ่ายครบจบแน่หรือมหาวิทยาลัยห้องแถว ก็เหมือนกับการเขียนโปรไฟล์ระดับ 5 ดาวให้กับตนเอง จนประเทศไทยมี ดร. เกลื่อนเมือง แต่ระดับการพัฒนากลับยิ่งตกตํ่าไปจากเดิมเป็นฉไน
ในอีกทางหนึ่ง ค่านิยมของสังคมที่นิยมชมชอบ ดร. ยังก่อให้เกิดการหลอกลวงในหลายกรณีที่กลายเป็นข่าวมาอย่างช้านาน หลายคนถีบตนเองจากคนธรรมดาๆ สู่การเป็นเซเลปในท้องถิ่น จังหวัด และประเทศ ได้ไม่ยาก ยิ่งผ่านหลักสูตรสัมพันธ์ต่างๆ ที่กองทัพจัดให้พลเรือนเข้าอบรม ได้ปีกร่มหรือเกียรติบัตร ก็ยิ่งเป็นการสร้างความน่าเชื่อถือให้กับขบวนการหลอกลวงมากขึ้น หนําซํ้ายังเป็นการวางเครือข่ายอุปถัมภ์คํ้าชูให้บุคคลเหล่านี้มีหน้ามีตาในสังคมภายใต้เบื้องหลังที่ไม่น่าดูเช่นนี้
อ้างอิง
- ดอกเตอร์กิตติมศักดิ์ ดอกเตอร์ห้องแถว และดอกเตอร์ประเทศโลกที่สาม
- เปิดโปรไฟล์ ว่าที่ สว.สาว คะแนนสูงสุด ดีกรี ‘ศ.ดร.พญ.’ – อ.จุฬา ตั้งข้อสงสัย California University อยู่ที่ไหน?
Author
