กรรณิการ์ กิจติเวชกุล
รัฐบาลขอให้ความมั่นใจว่า ขณะนี้สถานการณ์ทุกอย่างอยู่ภายใต้การควบคุมของเจ้าหน้าที่ รวมทั้งมีการเพิ่มกำลังเจ้าหน้าที่เพื่อตรวจตราความปลอดภัยทั้งในและนอกเครื่องแบบในทุกจุด เพื่อให้เกิดความปลอดภัยสูงสุดของประชาชนทุกท่าน พร้อมกันนี้ ในนามของรัฐบาลไทย ขอส่งสารมายังชาวต่างประเทศทุกท่านที่วางแผนเดินทางมาประเทศไทย…
“รัฐบาลไทยขอให้ความมั่นใจว่าทุกท่านจะได้รับความปลอดภัยตลอดช่วงเวลาที่พำนักอยู่ในประเทศไทย รวมทั้งจะได้สัมผัสกับความมีมิตรไมตรี รอยยิ้มและน้ำใจไทยเช่นที่เคยเป็นเสมอมา ไม่เปลี่ยนแปลง”
ด้วยความมุ่งมั่นและตั้งใจ
รัฐบาลไทย
23 สิงหาคม 2558
ก่อนอื่น ขอแสดงความเสียใจกับครอบครัวผู้เสียชีวิตและผู้ที่ได้รับบาดเจ็บจากเหตุระเบิดที่ศาลพระพรหม แยกราชประสงค์ ช่วงหัวค่ำวันจันทร์ที่ 17 สิงหาคมที่ผ่านมา ต้องถือว่าเป็นเหตุการณ์รุนแรงที่สุดที่เกิดกลางเมืองหลวงของไทยและมุ่งหมายชีวิตผู้บริสุทธิ์จำนวนมาก ก็ได้แต่หวังใจว่า การทุ่มเทกำลังกายและกำลังใจของเจ้าหน้าที่ทุกฝ่ายจะสามารถนำตัวผู้กระทำความผิดมาลงโทษได้
แต่เพียงแค่ 16 ชั่วโมง เมื่อสิ้นเสียงระเบิดที่คร่าชีวิตผู้คนไปถึง 20 คนและบาดเจ็บอีกจำนวนไม่น้อย เกิดความขยันขันแข็งของเจ้าหน้าที่ กทม. ภายใต้การบริหารของ ม.ร.ว.สุขุมพันธุ์ บริพัตร ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ก็ทำเอาผู้คนตกตะลึง หงายเงิบไปในอัตราความรุนแรงเกือบจะใกล้ๆ กันกับแรงระเบิด
วันพฤหัสที่ 20 สิงหาคม สามวันหลังเกิดเหตุ โจนาธาน เฮด จาก BBC ไม่ใช่แค่สงสัย แต่บอกเลยว่า “too early” แล้วก็เก็บเศษชิ้นส่วนระเบิด ลูกปืนรถยนต์ (ball bearing) ในจุดที่ห่างไปจากที่เกิดเหตุประมาณ 50 เมตร ไปฝากสำนักงานตำรวจแห่งชาติ แต่ไม่มีเจ้าหน้าที่ตำรวจคนใดยอมรับฝาก เพราะหมดเวลางาน ขณะที่มีรายงานข่าวว่า หนึ่งวันก่อนหน้านี้มีเศษชิ้นส่วนมนุษย์หล่นลงมาจากต้นไม้ซึ่งอยู่บริเวณหน้าศาลพระพรหม ไม่ไกลจากหลุมระเบิดริมรั้วที่ถูกปูนซีเมนท์ฝังกลบเรียบร้อย
กทม. ขยันทำ big cleaning ทั้งที่ฝ่ายสืบสวนยังไม่รู้ลักษณะระเบิดว่าเป็นทีเอ็นทีหรือซีโฟร์ ยังไม่รู้ว่าเป็นการจุดระเบิดในลักษณะใด
ไม่ทำก็ว่า ทำก็สงสัย หน้าที่เราคือทำความสะอาด ถ้ารัฐบาลไม่สั่งเป็นอย่างอื่นเราก็ต้องทำ ลองคิดดูว่า ถ้ารัฐบาลไม่ได้ห้ามเราทำความสะอาดแล้วผมไม่ทำความสะอาด คนก็จะพูดอีกอย่างว่า กทม. ไม่ได้เรื่อง ให้ความเป็นธรรมผมหน่อย ถ้ารัฐบาลและหน่วยงานพิสูจน์หลักฐานไม่ได้ห้ามเรา เราก็ต้องทำ เพราะคือหน้าที่ของ กทม. ให้ความเป็นธรรมพวกเราหน่อยครับ เราโดนมามากแล้วเหมือนกัน”
หม่อมหมู ผู้ว่า กทม. ‘ของเรา’ ตัดพ้อ
จำเริญ!!!
หากย้อนกลับไปเมื่อ 13 ปีที่แล้ว เหตุระเบิดในย่านท่องเที่ยวคูตา เกาะบาหลีในปี 2002 อันเป็นการก่อการร้ายที่นองเลือดที่สุดเหตุการณ์หนึ่งในอินโดนีเซีย คร่าชีวิตคนไป 202 คน และบาดเจ็บอีก 240 คน
ด้วยการวางระเบิดสามลูกด้วยกัน ลูกแรกเป็นอุปกรณ์ติดเป้สะพายหลังที่มือระเบิดพลีชีพนำเข้าไปใน Paddy Bar ที่คนพลุกพล่าน ลูกที่สองเป็นคาร์บอมบ์ใกล้กับ Sari Club ที่ได้รับความนิยมอันดับต้นๆ ในคูตา และลูกที่สามเป็นอุปกรณ์ขนาดเล็กใกล้สถานกงสุลสหรัฐในเดนปาซาร์
ข้อมูลที่ชัดเจนขนาดนี้ ก็ไม่ได้เกิดจากการมโนโซเซียล หรือนั่งเทียนปั้นเรื่องปั้นผังอะไรต่อมิอะไรทั้งสิ้น แต่เป็นการเก็บรวบรวมหลักฐานที่ต้องใช้เวลายาวนานถึงหนึ่งเดือนเต็ม แม้ต้องเผชิญกับแรงกดดันของภาคธุรกิจบาหลีที่ต้องการดึงภาพการท่องเที่ยวอันงดงามกลับมาให้เร็วที่สุด ผนวกกับชาวบาหลีที่ยึดมั่นในพิธีกรรมต้องการปลดปล่อยวิญญาณไปเป็นสุข
สารคดี Second from Disaster ทางช่อง National Geographic ที่ออกอากาศสามปีหลังเหตุระเบิดที่บาหลีเกิดขึ้น ทำให้ผู้คนได้เห็นกระบวนการทำงานการเก็บหลักฐานที่ละเอียดมาก มีความเป็นวิชาการและการใช้หลักฐานและนิติวิทยาศาสตร์แท้ๆ เพื่อหาตัวคนร้ายอย่างน่าทึ่ง
โดยความร่วมมือของตำรวจอินโดนีเซียและตำรวจออสเตรเลีย ซึ่งเป็นประเทศที่มีนักท่องเที่ยวเสียชีวิตมากที่สุด พวกเขาสแกนทุกรัศมีรอบจุดเกิดเหตุหลัก รวมพื้นที่ 28 เอเคอร์ ไล่เก็บหลักฐานต้องสงสัยต่างๆ ที่พอจะช่วยคลี่คลายคดีได้
ในช่วงแรกพวกเขาพบทางเท้าที่ยับเยิน ซากมือถือ ใกล้กับสถานกงศุลสหรัฐฯ ทั้งสองอย่างมีร่องรอยของทีเอ็นที ซึ่งนั่นเป็นจุดบ่งบอกว่า กลุ่มก่อการร้ายพุ่งเป้าและเป็นการประกาศสงครามกับชาติตะวันตก
แต่อีกสองจุดล่ะ นั่นแหล่ะปัญหา หลังจากลงพื้นที่เก็บหลักฐานหาร่องรอยอยู่ประมาณสองสัปดาห์ พวกเขาเผชิญอุปสรรคใหญ่มากมาย เมื่อชาวบาหลีที่นับถือศาสนาฮินดูต้องการเร่งเคลียร์พื้นที่เพื่อปลดปล่อยวิญญาณผู้เสียชีวิตที่สิงอยู่ในจุดเกิดเหตุให้เร็วที่สุด ด้วยการโยนซากปรักหักพังลงทะเล
ทีมสืบสวนซึ่งเป็นการสนธิกำลังระหว่างตำรวจอินโดนีเซียและออสเตรเลียพยายามต่อรองเวลา แต่ถูกตอบกลับว่า การท่องเที่ยวเป็นอุตสาหกรรมที่ใหญ่ที่สุดในบาหลี
ในที่สุดการต่อรองสำเร็จ พวกเขาได้เวลาอีกสองสัปดาห์ จากงานที่ปกติต้องใช้เวลาทำหลายเดือนเพื่อหาหลักฐานสำคัญก่อนที่มันจะถูก big cleaning สไตล์บาหลี ด้วยการไถกลบทิ้งทะเล
คำให้การของพยานชี้ว่ามีรถตู้จอดหน้า Sari Club จุดที่จอดกลายเป็นหลุมลึก 60 เซนติเมตร นี่คือจุดศูนย์กลางการระเบิด แต่ใครเป็นเจ้าของรถตู้
แรงระเบิดทำลายรถ 19 คัน และรถมอเตอร์ไซค์อีก 32 คัน แล้วคุณคิดว่ารถตู้ที่เป็นศูนย์กลางจะเหลือซากสักแค่ไหน ทีมสืบสวนต้องออกสแกนพื้นที่ละเอียดมากๆ แล้วพวกเขาก็ไปพบชิ้นส่วนขนาด 1.5 เมตรชิ้นหนึ่งกระเด็นไปอยู่ชั้น 2 ของธนาคารฝั่งตรงข้าม จากการคำนวณมันกระเด็นมาจากจุดของรถตู้
โชคน่าจะเข้าข้าง หลังจากตรวจละเอียดทุกตารางเซนติเมตร พวกเขาพบร่องรอยเลขทะเบียน…แต่โชคร้ายมันเป็นเลขปลอม ความพยายามครั้งนี้ยังต้องพยายามต่อไป
ทีมสืบสวนสองชาตินี้จึงหันไปหาหลักฐานองค์ประกอบของระเบิด เช่น สารเคมีบนรอยนิ้วมือ แต่ร่องรอยสารเคมีที่จะโยงกับระเบิดได้ถูกชะล้างจากน้ำดับเพลิงช่วงที่เกิดระเบิด พวกเขาเกือบหมดหวังอีกครั้ง แต่ยังมีทีมงานคนหนึ่งเชื่อว่า ระเบิดที่รุนแรงเช่นนี้จะทำให้สารเคมีพุ่งสูงและกระเด็นออกไป
พวกเขาจึงไปเก็บหลักฐานจากใบไม้ ต้นไม้ สายโทรศัพท์ 60 เมตรจากจุดระเบิด ต้องตรวจหลักฐานมากกว่า 2,000 ตัวอย่าง
“มันเป็นลบๆๆ” เดวิด รอยด์ ผู้เชี่ยวชาญด้านเคมีเล่าถึงเหตุการณ์ในขณะที่เข็มนาฬิกาเดินถอยหลังเพื่อบอกเวลาการมาของ big cleaning และแล้วในที่สุด ใบไม้หนึ่งใบก็บอกข้อความสำคัญ มีสารโปรแตชเซียมคลอเรท ซึ่งใช้ในอุตสาหกรรมทำความสะอาด และถูกใช้ในการทำระเบิดได้ด้วย การไล่ล่าการซื้อขายขนส่งสารเคมีดังกล่าวจึงเป็นไปอย่างเข้มข้น
แต่นั่นยังไม่พอ ต้องหาหลักฐานเพิ่มทั้งกลางวันและกลางคืน ใน Paddy Bar ระเบิดจุดแรกมีคนตาย 20 คน
“ผมเห็นเศษลวดทองแดงความยาวไม่ถึงห้าเซนติเมตร ผมรู้สึกเหมือนเห็นทองคำอย่างไงอย่างงั้นเลย” เดวิด รอยด์ สงสัยว่าน่าจะเป็นส่วนหนึ่งของระเบิด มันมีร่องรอยของทีเอ็นที ซึ่งน่าจะเป็นส่วนของชนวนระเบิด
ทีมงานจึงทำการทดลองเพื่อหาจุดศูนย์กลางของระเบิด โดยทำสายโยงไปมา จุดตัดของเชือกคือจุดเกิดระเบิด มันอยู่สูงจากพื้นหนึ่งเมตรอย่างน่าสงสัย “ถึงตอนนี้เราคิดว่ามันคือระเบิดพลีชีพ”
สูงขึ้นไปบนเพดานจากศูนย์กลางของระเบิด เขาพบเศษเนื้อเยื่อมนุษย์ติดอยู่ เมื่อไปวิเคราะห์ DNA มันเป็นของมนุษย์คนเดียว เศษผ้าที่พบเป็นแบบเดียวกับที่พบบนสายชนวนระเบิด
แม้จะมีความชัดเจนในจุดนี้ แต่ก็ยังเป็นแค่จุดเดียว ยังตามตัวผู้กระทำความผิดไม่ได้ ทีมงานต้องกลับไปที่รถตู้อีกครั้ง
หกวันก่อนหน้า big cleaning day หัวหน้าทีมสอบสวนอินโดนีเซีย อิเมด พาติกา สั่งให้ตรวจสอบแผ่นเหล็ก 1.5 เมตรที่เชื่อว่าเป็นของรถตู้อีกครั้ง หลังจากที่ล้มเหลวจากเลขทะเบียนปลอม พร้อมๆ กับที่เขาตัดสินใจไปบนบานศาลกล่าวขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์
และจะด้วยการตรวจละเอียดสุดๆ หรือสวรรค์โปรด ในที่สุดทีมงานก็พบว่า ในเศษโครงรถมีแผ่นเหล็กขนาดสี่เซนติเมตรปิดทับอะไรบางอย่างอยู่ เมื่อพวกเขาแงะออกมา มันมีตัวเลขรถอีกชุดที่นำไปสู่การจับกุม นายอัมโรซี เจ้าของรถคนสุดท้ายและมือระเบิด จนนำไปสู่การจับกุมผู้กระทำความผิด 34 คน และลงโทษประหารชีวิตสามคน หนึ่งในนั้นคือ อัมโรซี
“การหาตัวผู้ร้ายสำคัญพอๆ กับการหาหลักฐาน ถ้าเราจับคนร้ายไม่ได้ นักท่องเที่ยวก็จะไม่กลับมาที่นี่” เกรย์แฮม แอสตัน หัวหน้าทีมสืบสวนออสเตรเลียกล่าว
30 วันหลังเหตุการณ์ ทีมสืบสวนรักษาสัญญาในการมอบคืนพื้นที่ให้กับชุมชนฮินดู…วิญญาณผู้เสียชีวิตได้กลับสู่ท้องทะเล
อ้างอิงข้อมูลจาก: สารคดี Second from Disaster ทางช่อง National Geographic
BBC Thai / bbc.co.uk/thai
มติชน / matichon.co.th
แนวหน้า / naewna.com
INN / innnews.co.th
ตีพิมพ์ครั้งแรก คอลัมน์ Itchy World นิตยสาร WAY ฉบับที่ 89 กันยายน 2015
Author
