ความทรงจำร่วม หรือ collective memory คือยักษ์ตัวใหญ่แห่งภาระหน้าที่ทางการประพันธ์ที่ คาซึโอะ อิชิงุโระ นักเขียนรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรม ปี 2017 หมายพิชิตในนวนิยายแฟนตาซีเล่มนี้ ความทรงจำร่วม หรือ collective memory นี้ ยังเป็นยักษ์ตัวใหญ่ที่หลับใหลในจิตใต้สำนึกของมนุษย์ทุกคน
The Buried Giant หรือ ยักษ์ใต้พิภพ เล่าเรื่องราวการผจญภัยของแอกเซิลกับบีทริซ คู่รักวัยชราชาวอังกฤษออกเดินทางตามหาลูกชายที่พวกตนก็ลืมเขาไปแล้ว ทั้งสองต่างหลงๆ ลืมๆ อดีตของตน ประชากรทั้งหมดในนวนิยายเล่มนี้ต่างก็มีอาการลืมอดีตด้วยกันทั้งสิ้น สาเหตุเพราะหมอกของนางมังกรเควริก ในนวนิยายของอิชิงุโระ ชาวอังกฤษกับชาวแซกซันช่วงยุคกลางต่างอาศัยอยู่ร่วมกันด้วยสันติ เพราะลืมไปว่าในอดีตทั้งสองฝ่ายต่างรบราฆ่าฟันกัน คู่รักทุกคู่จึงอยู่ร่วมกันด้วยความสุข เพราะหลงลืมไปแล้วว่าต่างฝ่ายต่างทรยศหรือหักหลังกัน อาการความจำเสื่อม การจำถูกจำผิด และการลืม เป็นพยาธิสภาพของนวนิยายเล่มนี้
ระหว่างเดินทางสองสามีภรรยาต่างรักและดูแลอีกฝ่ายเหมือนชีวิตตนแต่ไม่พบหมู่บ้านที่ลูกชายอาศัยอยู่ จนกระทั่งได้เพื่อนร่วมทางเป็นนักรบชาวแซกซัน เด็กชายนักล่า และอัศวินเฒ่าผู้ภักดีต่อกษัตริย์อาเธอร์ผู้ล่วงลับ (ผู้มีชื่อเสียงโด่งดังในตำนานเล่าขานในฐานะวีรบุรุษยุคกลางผู้ปกป้องเกาะบริเตนจากการรุกรานของชาวแซกซันช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 5 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 6) การเดินทางไปพิชิตนางมังกรเควริกเพื่อทำลายหมอกที่ทำให้ลืมจึงเป็นภารกิจใหม่ ผู้คนจะกลับมาจดจำอดีตได้อีกครั้ง ทั้งสองก็จะจำได้ว่าลูกชายอยู่ที่ไหน หากพิชิตนางมังกรได้ ความทรงจำของทั้งคู่ก็จะกลับมา
ดูเหมือนว่า บีทริซฝ่ายภรรยามีปรารถนาที่จะจดจำอดีตมากกว่าแอกเซิล ทั้งสองต่างจำได้ลางๆ ว่าเคยมีลูกชายอยู่ที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง และต่างสัญญาว่าครอบครัวจะอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข มากกว่าหนึ่งครั้งที่แอกเซิลฝ่ายสามียกประโยชน์ให้การลืม แอกเซิลกลัวอดีตเพราะเขาจำไม่ได้ว่าตนเคยทำอะไรไว้บ้าง ถ้าเขาเคยทำผิดต่อภรรยา ความสุขที่พวกเขามีในตอนนี้จะเปลี่ยนไป แอกเซิลกังวลว่าตัวตนของเขาในความรับรู้ของภรรยาจะเปลี่ยนไป แต่บีทริซต้องการระลึกให้ถึงความทรงจำ เธอต้องการจำแม้ว่ามันจะเปลี่ยนแปลงการรับรู้หรือตัวตนของคนรักก็ตาม พวกเขาสัญญาว่า แม้อดีตจะเลวร้าย พวกเขาสัญญาว่าจะรักกันเหมือนช่วงเวลาที่ลืมอดีตของกัน
เมื่อมังกรถูกพิชิตตอนท้ายเล่ม หมอกควันสลาย ความทรงจำย้อนคืน สิ่งที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ก็คือสงครามครั้งใหม่ระหว่างชาวอังกฤษกับชาวแซกซันเพราะทั้งสองฝ่ายต่างก็จดจำได้ว่าเคยถูกฝ่ายตรงข้ามกระทำอย่างไร คู่รักต้องจัดการกับตัวตนใหม่ของคู่รักหลังจากความทรงจำย้อนคืน อดีตย้อนคืน การนอกใจย้อนคืน การหักหลังย้อนคืน ฯลฯ
อิชิงุโระ กล่าวชัดเจนกับ New York Times ว่า เขาตั้งใจเขียนเรื่องราวเกี่ยวกับ collective memory และวิธีการที่สังคมนักรบใช้จัดการกับเหตุการณ์กระทบกระเทือนจิตใจด้วยการลืม แต่การลืมก็เป็นอะไรที่ใกล้เคียงกับการสร้างความทรงจำขึ้นมาใหม่ สะสมความทรงจำใหม่ผ่านหลายชั่วอายุคน รุ่นสู่รุ่น จนกลายเป็นความรับรู้อันสามัญของคนรุ่นถัดไป ถัดไป และถัดไป ว่าเราเป็นใคร การจดจำอะไรได้เพียงคนเดียวก็ดูจะเป็นเรื่องเพ้อเจ้อหากว่าสิ่งที่จดจำได้นั้นแตกต่างไปจากการจดจำของคนหมู่มาก แม้ว่าสิ่งที่คุณจดจำได้จะเกิดขึ้นจริงๆ แต่หากคนหมู่มากไม่ได้จดจำเหตุการณ์นั้นเหมือนที่คุณจดจำ ความทรงจำอันโดดเดี่ยวของคุณก็ไม่มีทางจะก่อตัวเป็นความจริงที่ผู้คนร่วมกันจดจำ และถูกลืม
วิธีการสร้างความทรงจำขึ้นมาใหม่กับการลืม จะว่าไปแล้วก็ดูเหมือนจะเป็นสองสิ่งที่อยู่ตรงข้าม แต่ไม่ต่างกันเลย
| The Buried Giant ยักษ์ใต้พิภพ Kazuo Ishiguro เขียน นันทวัน เติมแสงสิริศักดิ์ แปล สำนักพิมพ์ เอิร์นเนสต์ |
Author
