รู รัง เรือน เป็นหนังสือเก่าแล้ว ด้านในระบุไว้ว่าตีพิมพ์ตั้งแต่สิงหาคม 2555 อย่างไรก็ตาม คงไม่อาจให้อภัยตนเองได้หากหลงลืมและละเลยที่จะอ่านงานเขียนของ ยรรยง บุญ-หลง เล่มนี้
นอกจากมีนิสัยน่ารัก คิดมาตลอดว่าคุณยรรยงเป็นคนที่รอบรู้และเก่ง จากที่เคยได้ร่วมงานกันบ้างในวาระอีดิทต้นฉบับ รวมไปถึงติดตามความคิดจากเฟซบุ๊คส่วนตัว ยืนยันว่าเขามักมีข้อเสนออันก้าวหน้าและตื่นตาตื่นใจให้แก่สังคมอย่างสม่ำเสมอ
ไม่น่าแปลกใจ ก็เขาเป็นสถาปนิกที่อ่านเรื่องการปฏิวัติสังคมแนวมาร์กซิสต์และบันทึกการขี่มอเตอร์ไซค์ของ เช เกวารา แถมยังเคยให้สัมภาษณ์ทำนองว่า ความสวยงามไม่สำคัญอะไรสำหรับเขา ตึกสวยคือตึกที่ทำให้ชีวิตคนดีขึ้น ความเป็นอยู่ดีขึ้น
ดร.สุรเดช โชติอุดมพันธ์ นักวิชาการด้านวรรณกรรม รีวิวหนังสือเล่มนี้ไว้ใน goodreads ว่า รู รัง เรือน ทำให้หลงรักวิชาสถาปัตยกรรม หนังสือเล่มนี้ทำให้เข้าใจว่าวิชานี้ไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่แผ่ขยายอิทธิพลต่อวิถีการดำรงชีวิตของคนอย่างลึกซึ้งและซับซ้อน อ่านแล้วเปิดหู เปิดตา และเปิดโลก
ใช่แล้ว, นั่นอาจเป็นข้อสรุปถึงน้ำและเนื้อที่เราจะได้รับ หลังการอ่านหนังสือเล่มนี้ เราเรียนรู้โลกและสังคมได้จากที่อยู่อาศัยของพวกเขา ผ่านวิธีการเขียนที่สนุกและเปี่ยมชั้นเชิงแบบนักประพันธ์ของคุณยรรยง
รูเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์หลายประเภท ส่วนรังนั้นเป็นทางการมากกว่า ทว่าก็ยังขาดศิลปะและความละเอียดอ่อนของสัตว์ผู้มีรสนิยมอันเลิศหรู สุดท้ายคือเรือน เป็นรังที่สามารถจะยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยให้ดีขึ้น – เขาอธิบายไว้ประมาณนี้
วัฒนธรรมเป็นสิ่งที่มีพลวัต มันหาได้หยุดนิ่งไม่ เมื่อมีมนุษย์อยู่ที่ไหน วัฒนธรรมจึงสามารถเปลี่ยนและปรับไปได้ตามความเหมาะสม
ปี 1967 ท่ามกลางไฟสงครามเวียดนามที่กำลังลุกโชน เกิดปรากฏการณ์ฤดูร้อนแห่งความรัก ในสวนสาธารณะใจกลางนครซานฟานซิสโก เหล่าบุปผาชนหนุ่มสาวกว่า 1 แสนคน ทยอยกันเข้ามาปักหลักตั้งเต็นท์หรือจอดรถตู้เพื่อใช้เป็นที่พักอาศัย ภายในเวลา 2 สัปดาห์มันก็กลายเป็นเมืองสำเร็จรูป มีตลาด แผงหนังสือ ร้านขายเสื้อผ้า ฯลฯ
สิ่งเดียวที่จำเป็นคือความรัก – พวกเขาและเธอว่า
แต่หากย้อนไปในสมัยที่ยังมีการค้าทาส เราจะได้รู้ว่าเรือบางลำนั้น เพดานระหว่างชั้นเรืออาจมีความสูงเพียง 18 นิ้ว บรรดาทาสไม่สามารถขยับได้แม้เพียงพลิกตัว เพราะไหล่ของพวกเขากว้างเกินกว่าระดับเพดาน นอกจากนี้ ลำคอและข้อเท้ายังถูกล่ามโซ่ไว้กับพื้นเรือ
เนื่องจากในยุคเริ่มต้นของการค้าทาส สถาปนิกได้ศึกษาอย่างละเอียดว่า ต้องมีการวางตำแหน่งทาสอย่างไรจึงจะใช้พื้นที่ได้คุ้มและมีประสิทธิภาพที่สุด
กระนั้น ในยุคหนึ่งของรัสเซียก็มีกลุ่มสถาปนิกหัวก้าวหน้า ที่ร่วมก่อตั้งสถาบันวิจัยทางสถาปัตยกรรม คิดค้นออกแบบนวัตกรรมใหม่ๆ มากมาย มุ่งเน้นเรื่องการใช้งานจริง และคำนึงถึงการออกแบบพื้นที่ใช้สอย เพื่อให้เกิดประโยชน์มากที่สุด
ข้ามไปที่สหรัฐ การกำเนิดของไชน่าทาวน์ในซานฟรานซิสโก เป็นเพราะรัฐบาลของเมืองออกกฎหมายห้ามมิให้คนจีนล่วงล้ำไปพักอาศัยนอกบริเวณพื้นที่ระหว่างซอยห้าซอย เป็นต้นเหตุให้ต้องอยู่รวมกันอย่างแออัด ไม่สามารถขยับขยายพื้นที่ชุมชนได้ จึงนับเป็นการไขปริศนาว่าทำไมจำนวนประชากรในซอยทั้งห้าถึงมิได้ลดลง แต่กลับเพิ่มขึ้นชนิดไม่สะทกสะท้าน
อีกเรื่องที่สนุกคือ ที่มาที่ไปของรูปแบบลอฟต์หรือปูนเปลือยยอดนิยมในบ้านเรา ซึ่งเกิดจากการเรียกร้องของศิลปินกลุ่มหนึ่งด้านที่อยู่อาศัย จนเกิดการปรับเปลี่ยนโรงงานให้เป็น Live-Work Loft โดยเพิ่มชั้นลอยให้เป็นพื้นที่ส่วนตัวและที่นอน รวมไปถึงพื้นที่รองรับการผลิตงานศิลปะอันหลากหลาย
ทั้งหมดนี้และอีกหลายเรื่องอันน่าทึ่งในเล่ม ตอกย้ำอีกครั้งว่าคิดไม่ผิดเลย ผู้เขียนเป็นคนเก่ง เมื่อเรารู้อดีต รู้ว่าปัจจุบันยืนอยู่ตำแหน่งไหน ก็ไม่ยากในการมองทางข้างหน้า
| รู รัง เรือน ยรรยง บุญ-หลง เขียน สำนักพิมพ์ openbooks |
Author
