ที่นี่ รับสมัครด่วน!

เรื่อง : ลีน่าร์ กาซอ, กรรณิการ์ กิจติเวชกุล

คำพยากรณ์ของสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยที่เคยฟันธงว่า ประชากรไทยจำนวนมหาศาลจะตกอยู่ในสภาพไร้อาชีพ และบัณฑิตจบใหม่เหยียบล้านกำลังจ่อคิววิจัยฝุ่น กระทั่งอัตราการว่างงานทั่วโลกที่จะพุ่งทะลุ 210 ล้านคน ตอนนี้กำลังเผยโฉมหน้าออกมาเรื่อยๆ แบบไม่ต้องรอใครมาคอนเฟิร์ม

พิสูจน์ได้จากตัวเลขการเลย์ออฟคนงานออกเป็นว่าเล่นของหลายๆ บริษัท เล่นเอามนุษย์เงินเดือนหนาวๆ ร้อนๆ กันเป็นทิวแถว

สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ชี้สาเหตุไปที่วิบากกรรมทางเศรษฐกิจที่ลากยาวข้ามปี ทำให้ธุรกิจในภาคอุตสาหกรรมไทยจำเป็นต้องลดขนาด จนถึงขั้นปิดกิจการ ปริมาณคนจากทั่วทุกสารทิศที่เคยหลั่งไหลเข้าไปขุดทองในภาคแรงงานดังกล่าว จึงตกอยู่ในภาวะชะงักงัน กลายเป็นเรื่องใหญ่ระดับประเทศที่หลายภาคส่วนเร่งผลักดันมาตรการรองรับออกมาเป็นระยะ

คนในภาคอุตสาหกรรมกำลังจะแย่ แล้ว ‘คน’ ในอาชีพอื่นมีสภาพเป็นอย่างไร?

นานมาแล้ว ภาคอุตสาหกรรมถูกคาดหวังว่าจะเป็นฟันเฟืองตัวใหญ่ในการขับเคลื่อนประเทศ ในขณะที่หลายสาขาวิชาชีพกลับถูกวางไว้นอกสายตา และอาจถึงขั้นกำลัง ‘ป่วยหนัก’ ขาดการสนับสนุน รวมถึงขาด ‘บุคลากร’ ทั้งในแง่ปริมาณและคุณภาพ

โมเดลชัดๆ อยู่ตรงคำถามที่ว่า ถ้าไม่มีคนอย่าง ดร.สมิทธ ธรรมสโรช เราจะตระหนักถึงความสำคัญของชีวิตก็ต่อเมื่อไปลอยคออยู่ในคลื่นยักษ์นามสึนามินั่นแล้วใช่ไหม
หรือกระทั่ง ถ้าไม่ได้ทำอาชีพในฝัน ยิ่งชังมากเท่าไหร่ ก็ยิ่งต้องมีตัวเลขในบัญชีตอนสิ้นเดือนมากเท่านั้น

มิพักต้องพูดถึงทัศนคติด้านอาชีพ (ที่ทำเงิน) ของคนรุ่นใหม่ ที่ผู้หลักผู้ใหญ่กังวลว่าจะสะกดเป็นแค่ ‘นักร้อง’ กับ ’นักแสดง’

แล้วคุณล่ะ สรุปได้หรือยังว่าอาชีพในฝันของตัวเองคืออะไร

ไม่ต้องใจร้อน บรรทัดถัดจากหน้านี้ไป คือเรื่องเล่าจาก ‘คน’ ในบางแวดวง เพื่อฉายภาพปรากฏการณ์บางอย่างที่ ‘คนนอก’ อาจคาดเดาไปไม่ถึง

ย้ำว่าเป็นเพียงจำนวนน้อยนิด เมื่อเทียบกับพื้นที่สาขาอาชีพอีกมากที่ถูกละเลย

หรือใครจะเหมาว่าเป็นการแนะแนวอาชีพ

…ก็ไม่ว่ากัน

01 นักพันธุวิศวกรรม

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.พรชัย มาตังคสมบัติ: ศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ของประเทศไทย (TCELS)

เรื่องมีอยู่ว่า

ดร.ฮวน เอนริเกซ เจ้าของหนังสือขายดีระดับโลก ‘เมื่ออนาคตไล่ล่าคุณ’ (As the Future Catches You) และผู้อำนวยการก่อตั้งโครงการชีววิทยาศาสตร์ของมหาวิทยาลัยฮาวาร์ด เคยฟันธงไว้ว่า พันธุศาสตร์จะทรงอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันของผู้คนและส่งผลต่อระบบเศรษฐกิจโลก ภายในทศวรรษนี้ ถึงขนาดบอกว่า 3 ใน 5 บริษัทยักษ์ใหญ่ของโลก จะเป็นบริษัทที่ทำธุรกิจเกี่ยวข้องกับชีววิทยาศาสตร์

เห็นทีว่าจะเป็นไปได้สูง เพราะเทคโนโลยีชีวภาพถูกกล่าวขานว่าจะมาแรงแซงทางโค้งกลายเป็น‘คลื่น’ ลูกต่อไปสำหรับเศรษฐกิจที่ต้องพึ่งพิงฐานความรู้ ถัดจากเกษตรกรรม อุตสาหกรรม และเทคโนโลยีสารสนเทศ

ยังไม่ต้องมองไกล เอาแค่ใกล้ๆ ตัวก็เห็นได้ว่า เทคโนโลยีชีวภาพมีส่วนร่วมอยู่ในแทบทุกอณูของการดำเนินชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นการแพทย์ อุตสาหกรรมอาหาร การเกษตร และเทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อม ยิ่งชัดเจนเข้าไปใหญ่เมื่อประเทศไทยริเริ่มจัดงาน ‘ไบโอเอเชีย 2008’ เพื่อแสดงผลงานด้านนวัตกรรม เทคโนโลยี และข้อมูลทางวิชาการทางพันธุศาสตร์ ที่เปิดโอกาสให้นักวิชาการและนักวิจัยได้พบปะกับนักลงทุนและนักธุรกิจที่เก่งกาจ ในการนำงานวิจัยเข้าตลาดพาณิชย์ สร้างแรงหนุนให้ไทยเป็นศูนย์กลางเทคโนโลยีชีวภาพของเอเชียอย่างเต็มที่ เพราะมูลค่าในตลาดเอเชียมีถึงประมาณ 1,530 พันล้านบาท

ตัวเลขมันโก้ไม่หยอกเลยทีเดียว

เอาล่ะ…เหมือนว่าอนาคตแวดวงพันธุวิศวกรรมบ้านเราจะสดใส ไม่น่าห่วง เพราะมีการสนับสนุนซะขนาดนี้ แต่ในอีกด้านของการจัดงานไบโอเอเชียก็ได้สะท้อนให้เห็นว่า แรงขับในการสร้างงานของนักวิจัยยังเร่งสปีดไม่ขึ้น ถึงขั้นที่ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.พรชัย ตบโต๊ะผางแล้วบอกว่านักวิจัยบ้านเรามีน้อย รวมถึง…

…’ยังซ่าไม่พอ’

ปัญหาของนักพันธุวิศวกรรม

ปัญหาหนึ่งที่ทั้ง ดร.เอนริเควซ เห็นพ้องต้องกันกับ ดร.พรชัย คือ ปริมาณงานวิจัยหรือกระทั่งนักวิจัยของไทยยังคงมีน้อย แม้ไม่นับรวมประเทศสิงคโปร์ ถึงไทยจะมีงานวิจัยมากกว่าประเทศอื่นในภูมิภาคเอเชีย แต่ยังถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับอีกหลายประเทศที่มีขนาดและปริมาณคนใกล้เคียงกัน เห็นชัดๆ คือประเทศฝรั่งเศส

ดร.พรชัย ระบุว่า ตัวเลขนักวิจัยของไทยโดยประมาณมีเพียง 10-20 คนต่อประชากร 10,000 คน ในขณะที่ฝรั่งเศสมีถึง 90 คนต่อตัวเลขจำนวนประชากรเดียวกัน ยิ่งผลงานวิจัยทั้งที่ตีพิมพ์เป็นบทความและสิทธิบัตร ยังคงมีสัดส่วนเพียงหลักร้อย ในขณะที่ต่างประเทศมีถึงหลักหมื่น

ทั้งหมดนี้ หาได้เป็นเพราะขาดแคลนเงินทุน เพราะประเทศไทยมีฝ่ายบริหารจัดการและเงินทุนเพียงพอสำหรับสนับสนุนทุกงานวิจัย แต่สิ่งที่ประเทศไทยขาดคือมวลวิกฤติ หมายถึงขาดจำนวนคนที่หนาแน่นพอจะสร้างแรงปฏิกิริยาให้สังคมเกิดการเปลี่ยนแปลง
นอกจากนี้ ดร.พรชัย บอกว่า ยังไม่ค่อยปรากฏนักวิจัยที่กล้าบ้าบิ่นพอจะคิดหรือวางแผนโครงการที่ใหญ่โต ประเภท ‘Big dream’ ซึ่งจะมีผลใหญ่หลวงต่อการพัฒนาแวดวงวิชาการด้านเทคโนโลยีชีวภาพ

ภาพที่วาดฝัน

หลังจากงานไบโอเอเชีย ดร.พรชัยได้วาดหวังว่า นักวิจัยไทยจะมีแรงกระตุ้นในการคิดสิ่งใหม่ สร้างแรงบันดาลใจในการทำวิจัยอย่างเต็มที่ โดยไม่ต้องเป็นกังวลเรื่องการบริหารจัดการ  เพราะในส่วนนี้ได้มีการรองรับไว้อยู่แล้ว เช่น การจัด Science park สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ก็เป็นหนึ่งหนทางที่ได้เชื่อมต่องานวิจัยไปสู่การลงทุน

เมื่อมีการคิดค้นงานวิจัยได้มาก บ้านเราก็จะมีองค์ความรู้เป็นของตนเอง และลดการสูญเงินจำนวนมากเพื่อแลกกับเทคโนโลยีจากต่างประเทศ

02 นักอุตุนิยมวิทยา
ดร.สมิทธ ธรรมสโรช: ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ

เรื่องมีอยู่ว่า

หน้าที่หลักของนักอุตุนิยมวิทยาคือการพยากรณ์สภาพอากาศ

ไม่ใช่เพียงแค่ทำนายเรื่องร้อน หนาว ฝนตก แดดออก หรือความสูงของคลื่นในทะเล แต่ยังรวมไปถึงภัยพิบัติทางธรรมชาติที่อาจสั่นสะเทือนหัวใจใครหลายคนเมื่อมันก่อตัวขึ้น ไม่ว่าจะเป็นพายุ ดินถล่ม น้ำท่วม แต่ในอดีต เรามักติดภาพนักอุตุนิยมวิทยาที่ออกมาจ้อตามหน้าจอโทรทัศน์รายวันเท่านั้น

นอกเหนือจากการทำนายสภาพอากาศแล้ว ความรู้ทางอุตุนิยมวิทยายังแฝงตัวอยู่ในหลายสาขาวิชาชีพ โดยทำตัวเป็นเหมือนผู้ช่วยที่คอยสนับสนุนให้สายงานต่างๆ เป็นไปอย่างราบรื่น ทั้งด้านอุตสาหกรรมการบินที่ต้องพึ่งพาการคาดเดาสภาพอากาศที่แม่นยำ กระทั่งงานที่หลายคนมองว่าหมู อย่างการเพาะปลูกที่ต้องอาศัยการวัดอุณหภูมิของดินให้เหมาะสม

กระนั้น ศาสตร์ในวิชาชีพนี้กลับถูกละเลย จนกลายเป็นเรื่องขี้ปะติ๋วในสายตาคนทั่วไป เมื่อเทียบกับภาพรวมที่ออกมา

จนเมื่อคลื่นยักษ์สึนามิถล่มชายฝั่งภาคใต้ปลายปี 2547 การตระหนักถึงความสำคัญในวิชาอุตุนิยมวิทยา ถึงได้กระเพื่อมออกเป็นวงกว้าง พร้อมๆ กับชื่อของ ดร.สมิทธ ธรรมสโรช ที่ดังชั่วข้ามคืน

หลังจากนั้น แสงไฟจึงค่อยกลับมาส่องให้เห็นถึงความสำคัญของนักอุตุนิยมวิทยาและสาขาวิชาด้านนี้มากขึ้น เห็นได้จากการออกมาตรการรองรับและการเตรียมอุปกรณ์ตรวจวัดการเฝ้าระวัง รวมถึงระบบการเตือนภัยในพื้นที่เสี่ยง จนผู้หวังดีกังวลว่ามันเป็นแค่ไฟไหม้ฟาง

วัดได้จากประสบการณ์ของ ดร.สมิทธ ที่พบเจอแต่เสียงก่นด่าไม่เว้นแต่ละวัน จากการออกมาพยากรณ์ภัยพิบัติในหลายๆ เหตุการณ์ ส่งผลให้เห็นว่าปัญหาสำคัญกลับอยู่ที่การเผยแพร่ข้อมูลเพื่อเตือนประชาชน ด้วยแรงเสียดทานอย่างหนักที่สังคมมีต่อคำพยากรณ์ของนักอุตุนิยมวิทยา ที่เห็นว่าการท่องเที่ยวสำคัญกว่าชีวิต รวมถึงยังถูกมองว่าคนในอาชีพนี้ สู้อีกหลายอาชีพไม่ได้ อนาคตของนักทำนายพิบัติภัยจึงยังริบหรี่เต็มที

ปัญหาของนักอุตุนิยมวิทยา

หลายครั้งหลายหนที่คนขวัญอ่อนไม่สามารถทนรับต่อความจริงที่ประเทศต้องเผชิญในเรื่องของภัยพิบัติ ทำให้ผู้ออกมาบอกกล่าวข่าวสารล่วงหน้าถูกโจมตีอย่างรุนแรง แม้ว่าเป้าประสงค์เป็นแค่การมุ่งหวังให้เกิดการเตรียมพร้อมก็ตาม
นี่เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้แวดวงอุตุนิยมวิทยาไทยยังไม่อาจเทียบชั้นต่างประเทศได้ แม้มีอุปกรณ์ทันสมัยอยู่ก็ตาม

อย่างไรก็ตาม ปัญหาที่ ดร.สมิทธ บอกว่าสำคัญที่สุดสำหรับแวดวงนี้ คือการขาดแคลนคนที่มีความรู้ความสามารถเฉพาะทาง เพราะการทำงานด้านนี้ต้องใช้องค์ความรู้หลากหลายมาประยุกต์เข้ากับองค์ความรู้ที่ต้องศึกษาเป็นพิเศษ กระทั่ง ‘คนใน’ เองก็ยังไม่ค่อยมองเห็นความสำคัญของงานที่ทำ

อีกทั้ง แรงสนับสนุนจากภาครัฐยังมีน้อยมาก ดร.สมิทธ ชี้ให้เห็นค่าตอบแทนที่ยังต่ำกว่าที่ควรจะเป็น จึงไม่เกิดการสร้างแรงบันดาลใจในการเข้ามาศึกษาเรียนรู้

พูดง่ายๆ คือ เป็นศาสตร์ที่เรียนยาก และขาดไร้แรงจูงใจโดยสิ้นเชิง

ภาพที่วาดฝัน

ดร.สมิทธ กล่าวว่า ต้องมีการผลิตบุคลากรด้านอุตุนิยมวิทยาออกมาอย่างเป็นเรื่องเป็นราว โดยกำหนดหลักสูตรอบรมเพื่อสร้างนักอุตุนิยมวิทยาที่เชี่ยวชาญจริงๆ บนฐานของการสร้างแรงจูงใจ ทั้งเรื่องรายได้ รวมถึงการให้ความสำคัญจากทั้งสังคมและภาครัฐ
นอกจากนี้ ยังต้องปรับวิธีทำงานให้เข้าสู่การเตรียมรับมืออย่างแข็งขันแต่เนิ่นๆ แทนที่จะเป็นแบบ ‘วัวหายล้อมคอก’ เหมือนที่ผ่านมา

03 นักวิทยาศาสตร์

ศ.ดร.ไพรัช ธัชยพงษ์: อดีตผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

เรื่องมีอยู่ว่า

ในหลายประเทศ ความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมมักเดินควบคู่ไปกับความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มุมมองของประเทศไทยเองก็ไม่แตกต่าง จากที่เคยมีการหนุนหลังเต็มที่ให้เด็กๆ เข้าเรียนวิทยาศาสตร์ รวมถึงมีการจัดกิจกรรม นิทรรศการระดับชาติที่เน้นหนักไปทางการส่งเสริมความรู้ด้านวิทยาศาสตร์ ลากโยงไปถึงการส่งเยาวชนเข้าร่วมแข่งขันโอลิมปิกวิชาการ จนคว้าสารพัดเหรียญมาเชยชมให้ผู้ปกครองปลาบปลื้มกันถ้วนหน้า

ด้วยบุคลิกของนักวิทยาศาสตร์ที่ดูเฉลียวฉลาด บนพื้นฐานความคิดเป็นเหตุเป็นผล ช่างสงสัย ใฝ่รู้ ยิ่งทำให้บรรดาพ่อแม่ผู้ปกครองเต็มใจอย่างยิ่งให้ลูกหลานก้าวเดินเข้าสู่วงการนี้

ก็แหม…ใครบ้างไม่อยากให้ลูกฉลาด

แม้การเรียนวิทยาศาสตร์จะดูเหมือนมีพรมแดงปูยาวรออยู่ ทั้งการสนับสนุน จนถึงจำนวนคนเรียนที่ล้นหลาม แต่ในความเป็นจริง กลับพบว่าประเทศไทยประสบภาวะขาดแคลนนักวิทยาศาสตร์ที่จะทำการศึกษา ค้นคว้า เพื่อคิดค้นองค์ความรู้ใหม่ๆ หรือประยุกต์เทคโนโลยีที่ถ่ายทอดมาจากต่างประเทศให้เหมาะสมกับสภาพการพัฒนาในประเทศ

ศ.ดร.ไพรัช กล่าวว่า บ้านเรามีนักวิจัยด้านวิทยาศาสตร์น้อยกว่าประเทศอื่นนับสิบเท่า

คำถามคือ นักวิทยาศาสตร์ไทยหายไปไหน? เด็กเก่งที่กวาดเหรียญรางวัลระดับโลกเป็นข่าวตามหน้าหนังสือพิมพ์ ถูกดองเค็มหรืออย่างไร

ปัญหาของนักวิทยาศาสตร์

ค่าตอบแทนต่ำกลายเป็นปัญหาสำคัญ ที่ทำให้นักวิทยาศาสตร์ไทยสะบัดก้นหนีออกนอกประเทศซึ่งให้ค่าตอบแทนที่เย้ายวนกว่า มีพื้นที่ในการใช้ความรู้ความสามารถทางศาสตร์ด้านนี้มากกว่า

ศ.ดร.ไพรัช บอกว่า ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ในประเทศไทยถูกทำให้เป็นความรู้ ‘วงนอก’ โดยไม่มีเชื่อมโยงกับฐานความรู้ด้านอื่นๆ เช่น เศรษฐกิจหรือสังคม ทั้งที่วิทยาศาสตร์สามารถนำมาใช้พัฒนาเพื่อเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ในประเทศ หรือสร้างเทคโนโลยีใช้เองโดยไม่ต้องยืมจมูกชาวบ้านหายใจ

ด้วยเหตุนี้ แทนที่นักวิทยาศาสตร์จะมีความสำคัญต่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม จึงกลายเป็นแค่ผู้ผลิตองค์ความรู้ที่ถูกกล่าวหาว่า พูดไม่รู้เรื่องและหมกมุ่นอยู่แต่ในห้องแล็บ

การมุ่งผลิตนักวิทยาศาสตร์ไทยจึงแทบได้ผลเป็นศูนย์

ภาพที่วาดฝัน

สั้นๆ ง่ายๆ เพียงข้อเดียวที่ ศ.ดร.ไพรัช ต้องการให้เกิดขึ้นมากที่สุด คือ การใช้วิทยาศาสตร์ควบคู่กับภาคส่วนอื่นๆ ของสังคมให้มากขึ้น เป็นการนำความรู้ทางวิทยาศาสตร์ไปอุดช่องโหว่ในสังคมเพื่อบรรเทาความเดือดร้อน

นั่นจะเป็นการเพิ่มบทบาทให้นักวิทยาศาสตร์ไทย และยังสามารถลดปัญหาสมองไหลออกนอกประเทศได้อีกด้วย

04 ผู้ประกอบการ

วัลลภ พิชญ์พงศ์ศา : นครหลวงค้าข้าว

วัลลภ พิชญ์พงศ์ศา