เรื่อง: จักรกริช จิรวิวัฒน์เสรี
คุณเพิ่งได้รับเอกราชในปี 1991 หลังจากเป็นประเทศแรกๆ ที่ประกาศอิสรภาพแยกตัวออกมาจากสหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมยูโกสลาเวีย
แต่สงครามยังคงคุกรุ่นยังต่อเนื่องในดินแดนของคุณ
สหพันธ์ฟุตบอลระหว่างประเทศ หรือ FIFA ให้การยอมรับเป็นสมาชิกในปี 1992 จากนั้นหนึ่งปี ในปี 1993 สหภาพสมาคมฟุตบอลยุโรป หรือ UEFA จึงรับคุณเข้าเป็นสมาชิก
ฟุตบอลชิงแชมป์แห่งชาติยุโรปปี 1996 ‘ยูโร 96’ เป็นครั้งแรกของคุณในนามทีมชาติ ‘โครเอเชีย’ คุณผ่านเข้าไปเล่นรอบ 16 ทีมสุดท้ายที่ประเทศอังกฤษ คุณทำได้ดีที่สุดเพียงแค่รอบ 8 ทีมสุดท้าย แน่ล่ะ คุณเพิ่งได้รับเอกราช สงครามภายในประเทศเพิ่งสงบหลังจากนั้นได้เพียงปีเดียว
ฟุตบอลโลกปี 1998 ‘ฟรองซ์ 98’ คุณพลาดท่าพ่ายแพ้ให้แก่อาร์เจนตินาในรอบแรก นั่นไม่มีผลอะไร เพราะต่างก็ชนะมาด้วยกันในสองนัดแรก คุณผ่านเข้ารอบในฐานะม้านอกสายตา เพราะบนตารางผู้ผ่านเข้ารอบมีหลายทีมถูกพูดถึงมากกว่า
คุณเฉือนชนะโรมาเนีย – แต่นัดต่อมาต่างหากที่ผู้คนต่างจับจ้อง คุณถล่มเยอรมนีที่มีทั้ง เจอร์เกน คลินส์มัน, โอลิเวอร์ เบียร์ฮอฟฟ์ ใช่ ได้ยินไม่ผิดหรอก คุณถล่มเยอรมนีด้วยสกอร์ 3-0 ผ่านเข้าไปเล่นฟุตบอลโลกรอบ 8 ทีมสุดท้ายครั้งแรก
คุณกำลังค้นพบแล้วว่า จากจุดเริ่มต้น คุณเดินทางได้เร็วขนาดไหนเมื่อเปรียบเทียบกับชาติอื่นที่มีประวัติศาตร์ของประเทศยาวนานเป็นร้อยปี แต่กลับไม่เคยถูกจดจำ หรือเฉียดกรายใกล้กับการได้ถูกจารึกชื่อว่าเป็นชาติที่เคยได้เล่นฟุตบอลโลก
คุณพ่ายแพ้ฝรั่งเศสในรอบรองชนะเลิศ อาจพบกับความผิดหวังต่อเมื่อพบว่ามาไกลเกินฝัน ก็ไม่จำเป็นต้องรู้สึกสูญเสีย เหมือนความพ่ายแพ้ไม่ทำให้คุณถอดใจ คุณได้อันดับ 3 ฟุตบอลโลกปี 1998 ที่มีประเทศฝรั่งเศสเป็นเจ้าภาพ ดาวอร์ ซูเคอร์ กองหน้าของทีมได้รับรางวัลดาวซัลโว เหนือกว่า กาเบรียล บาติสตูตา และ คริสเตียน วิเอรี เป็นครั้งแรกที่โลกจดจำ ‘ตราหมากรุก’ อย่างคุณ
ทีมของคุณได้รับรางวัลทีมที่มีพัฒนาการยอดเยี่ยมของ FIFA รางวัลดังกล่าว มีไม่กี่ทีมในโลกที่ได้รับ
แม้ใครต่างเรียกคุณว่า ‘โครเอเชีย’ คุณกลับเรียกตัวเองว่า เฮอร์วาทสกา (Hrvatska)
ปรากฏการณ์อีกอย่างหนึ่งที่คนทั้งโลกต้องจดจำคือ แม้ทีมของคุณจะมีขนาดเล็ก แต่กลับมีกองหน้าอยู่ในสโมสรชั้นนำของโลกอย่างสโมสรเรอัล มาดริด ประเทศสเปน ไม่เพียงแค่นั้น นักเตะในทีมของคุณอีกหลายคนเป็นที่รู้จัก และเล่นอยู่กับสโมสรชั้นนำในลีกระดับโลก
จะมีอะไรดีไปกว่ากีฬา สำหรับประเทศที่สงครามเพิ่งสงบ
ฟรานโจ ทุดจ์มัน (Franjo Tudjman) นักอนุรักษนิยมจากพรรคสหภาพประชาธิปไตย ประธานาธิบดีคนแรกจากการเลือกตั้ง เป็นพวกชาตินิยมสุดโต่ง เขาประกาศเลือกเอากีฬาเป็นศูนย์กลางของประเทศหลังฝุ่นควันของสงครามการแยกตัวเป็นอิสรภาพจางหายไปไม่นาน
ในยามวิกฤติหรือท่ามกลางความขัดแย้ง กีฬายังคงมีอิทธิพล รวมไปถึงเรื่องการปกครอง สำหรับทุดจ์มัน “ทุกอย่างเป็นการเมือง” ทำให้เขาสามารถเข้าไปแทรกแซงตั้งแต่เรื่องการเงินของสโมสร การแต่งตั้งโค้ช รวมไปถึงการเลือกผู้เล่นได้อย่างชอบธรรม
อดีตข้าราชการระดับสูงด้านกีฬาของยูโกสลาเวียยังคงเชื่อว่า กีฬา โดยเฉพาะกีฬาฟุตบอลเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างชาติ การสร้างภาพลักษณ์จากประเทศที่ผู้คนต่างมองว่าป่าเถื่อนและล้าหลัง ให้ผู้คนมองคุณด้วยสายตาที่ต่างออกไปจากเดิม
อดีตประธานาธิบดีของคุณมีความผูกพันกับกีฬาผสมผสานกับเลือดรักชาติ จนหลายครั้งความเป็นกีฬาขยับขยายขอบเขตไปไกลกว่านั้นในความรู้สึกของเขา ส่วนหนึ่งมันอาจหมายถึงชีวิตและศักดิ์ศรี ซึ่งส่งต่อมาสู่คนในยุคหลัง กลายเป็นว่ากีฬาฟุตบอล หยั่งรากลึกลงไปในวิถีชีวิตของพวกคุณอย่างปฏิเสธไม่ได้
ครั้งหนึ่งทีมชาติโครเอเชียโคจรมาพบกับทีมชาติยูโกสลาเวีย ทั้งสองประเทศมีปัญหากันตลอดประวัติศาตร์ที่ผ่านมา ทั้งเรื่องความแตกต่างทางด้านเชื้อชาติ ศาสนา และวัฒนธรรม รวมไปถึงความขัดแย้งทางการเมือง ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องจากการประกาศแยกตัวเป็นอิสรภาพ นอกจากนั้นยังถือว่าเป็นการพบกันครั้งแรกหลังจากแยกประเทศจากยูโกสลาเวีย ในฟุตบอลชิงแชมป์แห่งชาติยุโรปปี 2000 รอบคัดเลือกในปี 1999
“ถ้าเราแพ้ ทุดจ์มันจะไม่ได้กลับมาเป็นประธานาธิบดีอีก” ผู้ชมคนหนึ่งให้สัมภาษณ์สั้นๆ กับหนังสือพิมพ์ แสดงให้เห็นความผูกพันที่ระหว่างทุดจ์มันกับผู้คนโครเอเชีย
ผลปรากฏว่าทั้งสองทีมต่างจบลงด้วยการเสมอกันทั้งสองนัด นัดแรกเล่นในบ้านของโครเอเชีย จบลงด้วยผล 0-0 นัดที่สองเป็นฝ่ายยูโกสลาเวียเปิดบ้านต้อนรับโครเอเชีย จบลงด้วยผล 2-2 คุณไม่สามารถผ่านเข้าไปเล่นฟุตบอลชิงแชมป์แห่งชาติยุโรปรอบสุดท้าย โดยมีคะแนนตามหลังยูโกสลาเวียผู้นำของกลุ่มเพียง 2 แต้ม
สำหรับบางคน ความพ่ายแพ้เป็นเพียงเหตุการณ์หนึ่งที่ใช้การเริ่มต้นใหม่เป็นเครื่องปลอบประโลมใจ แต่สำหรับคุณ ความพ่ายแพ้คือโศกนาฏกรรม ไม่ว่าจะตั้งใจหรือไม่ก็ตาม ฟุตบอลกับคุณมันหลอมรวมเป็นเนื้อเดียวกัน พื้นที่สำหรับความพ่ายแพ้จึงเหลือน้อยเต็มที เพราะฉะนั้นสิ่งที่คุณแสดงออกมาในสนาม มันย่อมอธิบายถึงความเป็นคุณขณะอยู่นอกสนาม และบ่งบอกให้ใครต่อใครก็ตามที่ไม่เคยรู้จักความเป็นมาของคุณได้รู้ว่า คุณเติบโตมาแบบไหน
สองเดือนต่อมา…ในเดือนธันวาคม 1999 ฟรานโจ ทุดจ์มัน ประธานาธิบดีคนแรกของคุณ ผู้ทำให้ฟุตบอลโครเอเชียเป็นที่ประจักษ์สายตาของคนทั้งโลก เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็ง ก่อนหน้าการเลือกตั้งที่ถูกกำหนดไว้ในเดือนมกราคม ปี 2000 หลายสิ่งหลายอย่างในประเทศเกิดการเปลี่ยนแปลง
นับจากนั้น ชื่อคุณหายไปจากสารบบ จากทีมที่เคยสร้างความลือลั่น คุณดำดิ่งลงเหว
ดูเหมือนความตายของ ฟรานโจ ทุดจ์มัน ผู้วางระบบฟุตบอลโครเอเชีย ทิ้งร่องรอยความสำเร็จตามรายทางไปพร้อมๆ กับการสร้างชาติของคุณ ชัยชนะในเกมกีฬามันมีคุณค่ามากกว่านั้น
บางทีฟุตบอลก็ไม่ต่างจากชีวิต ทุกสิ่งล้วนเป็นวัฏจักร ไม่มีชัยชนะหรือความพ่ายแพ้ใดยั่งยืนเป็นนิรันดร์ ชื่อเสียงเก่าก่อนของคุณเริ่มจะถูกลืม
คุณยังคงผ่านเข้าไปเล่นรอบสุดท้ายได้อย่างสม่ำเสมอ แต่ผลงานยังลุ่มๆ ดอนๆ ส่วนใหญ่จะตกรอบแรก และฟุตบอลโลกปี 2010 คุณก็ยังไม่สามารถผ่านเข้าไปเล่นรอบสุดท้ายได้
สิ่งหนึ่งที่คุณไม่เคยขาดหายนั่นคือ นักฟุตบอลฝีเท้าดีซึ่งเป็นที่รู้จักในระดับโลก ดาวอร์ ซูเคอร์ ดาวยิงระดับตำนานของคุณ เป็นหนึ่งในผู้เล่นยอดเยี่ยมตลอดกาลที่ถูกเลือกโดย เปเล่ ตำนานลูกหนังชาวบราซิล ตลอดระยะเวลาที่รับใช้ทีมชาติ เขาลงเล่นในนามยูโกสลาเวียสองนัด ยิง 1 ประตู และเล่นให้คุณ 69 นัด ยิงไป 45 ประตู สโวนิเมียร์ โบบัน อดีตกองกลางจากเอซี มิลาน, โรเบิร์ต โควัช อดีตกองหลังจากยูเวนตุส และโบรุสเซีย ดอร์ทมุนด์, นิโค โควัช อดีตกองกลางของบาเยิร์น มิวนิค ทุกคนล้วนแล้วแต่ค้าแข้งอยู่ในสโมสรชั้นนำในยุโรปแทบทั้งสิ้น
หากเป็นในปัจจุบัน ไม่มีใครไม่รู้จักนักเตะอย่าง ลูกา โมดริช จากสโมสรเรอัล มาดริด เจ้าของค่าตัว 30 ล้านปอนด์ หรือ อิวาน ราคิติช สโมสรบาร์เซโลนา ประเทศสเปน รวมไปถึง เดยัน ลอฟเรน จากสโมสรลิเวอร์พูล นักเตะเหล่านี้คือกลไกสำคัญขับเคลื่อน คุณขยับใกล้ความฝันที่เพิ่งสร้างขึ้นอีกครั้ง
จนมาถึงวันนี้ ดูเหมือนว่าคุณไม่เคยเลิกทำสงคราม เพียงแต่ว่าสนามรบของคุณไม่ใช่ซากปรักหักพังจากแรงกระสุนปืนเหมือนในอดีต แต่คือสนามหญ้า การยอมแพ้จึงไม่เคยเกิดขึ้นในห้วงความคิดขณะลงทำการแข่งขัน นั่นทำให้ไม่ว่าคุณจะร่วงหล่นไปที่ใด คุณจะกลับมาสู่จุดเดิมที่คุณเคยอยู่ได้ทุกครั้ง
การกินรุก ในการเล่นหมากรุกไม่แตกต่างจากการกินธรรมดา แต่มันสำคัญที่ว่าการก้าวเดินครั้งต่อไปอาจเป็นการ ‘รุกฆาต’
อ้างอิงข้อมูลจาก:
opendemocracy.net
tandfonline.com
football-bible.com
the42.ie
Author
