photo: SEM
เดินเลาะไปตามถนนเจริญนคร ร้านรวงติดไฟประดิษฐ์ส่งสัญญาณผลัดเปลี่ยนโมงยาม โปสเตอร์ผ้าฝ้ายเปื้อนภาพผีเสื้อแดงและตัวอักษร ‘Myanmar Film Nights 2023’ ห้อยประดับทางเดินขนาดกะทัดรัดระหว่างตึกคูหา
เราเดินเข้าไปโดยมีแมวส้มนำทาง มีแมวขาวลายดำเป็นพนักงานต้อนรับ เราพบใบหน้านายพลมิน อ่อง หล่าย บนกระดาษเขรอะๆ แนบไปกับพื้นราวแผ่นหินในสวน แมกไม้จำนวนพอเหมาะถูกจัดวางเพื่อกำหนดขอบเขตของลานโล่งเล็กๆ กลางถิ่นแถบกรุงธนบุรี
ผืนผ้าใบขนาดใหญ่ตั้งฉากกับพื้นคอนกรีต ผู้คนคลาคล่ำ อาหารต่างถิ่น สำเนียงแปลกหู เสื่อสาดถูกปูจับจองเป็นที่นั่งสำหรับเทศกาลภาพยนตร์สัญชาติเมียนมา ซึ่งเล่าเรื่องการต่อสู้ของประชาชนภายหลังเหตุการณ์รัฐประหาร 1 กุมภาพันธ์ 2564 หรือ 2 ปีที่แล้ว
ฟ้ามืด ไฟหรี่ลง จอหนังสว่าง ชาร้อนในมือ ยำทวายเต้นระริกในกระเพาะ สายตาทุกคู่จับจ้องพ้องกันที่ผ้าใบสี่เหลี่ยม
-1-
“ดีใจไหมที่ไม่มีขา” เด็กชายเอ่ย
“ดีใจไหมที่สวมหน้ากาก” ยักษ์ตอบด้วยคำถาม
“แม่บอกว่า เราถอดหน้ากากออกไม่ได้ในประเทศที่ห้ามเปล่งเสียง” เด็กชายว่า
“การปฏิวัติที่นายพูดถึงคงอีกนานกว่าจะสำเร็จ อย่าเอาชีวิตไปทิ้งในป่าเลย” เสียงหญิงสาวจากดาวรัฐประหารติดต่ออดีตคนรัก
ส่วนหนึ่งของบทสนทนาอันไม่ปะติดปะต่อจาก Belue Gadone (2022)
-2-
“ทำไมเธออยากเป็นผีเสื้อล่ะ”
“ฉันชอบที่หนอนหน้าตาอัปลักษณ์ กลายร่างเป็นผีเสื้อหลากสีสันได้”
หลังทหารครองอำนาจไม่นาน คนเมียนมาล้วนมีกลวิธีต่อสู้และต่อรองกับชีวิตของตนเอง ผลคือ พวกเขาหลายคนถูกจับตาและจับกุม
แม่พรากจากเรือน พ่อพรากจากลูก คู่รักเลิกรา ตำรวจบางรายละทิ้งเครื่องแบบ เสียงเคาะถ้วยชามรามไหปลุกคนที่หลับใหลคาจอซีรี่ส์ Big Bang Theory (2007-2019) คนหนุ่มสาวหนีเข้าป่าจับอาวุธแนบกาย บ้างหนีเข้าประเทศเพื่อนบ้านเพื่อฝากฝังชีวิตไว้กับโชคชะตาอันไม่เชื่อง
หลากหลายเส้นเรื่องยังค้างเติ่ง ไร้บทสรุป และการต่อสู้กำลังดำเนินต่อไปใน Myanmar Diaries (2022)
-3-
“ฉันสูบบุหรี่เยอะมาก”
“ทีแรกสูบเพราะอยากเท่”
“ตอนนี้สูบเพราะอยากสูบ”
“เขาว่าสูบแล้วจะหนีพ้น”
“แต่ฉันสูบทีไรก็หนีไม่พ้นซะที”
“ขณะที่หมู่บ้านในภูมิภาคซะไกง์กำลังถูกเผา”
“เรายังนั่งสูบบุหรี่กันอยู่ตรงนี้”
เธอคิดถึงบ้าน รู้สึกผิด และอ่อนล้า ในหมู่บ้านห่างไกลตามตะเข็บชายแดน เธอทำได้เพียงสร้างไดอะล็อกกับโลกเก่าที่ตายไปแล้ว นี่เป็นส่วนหนึ่งของบทรำพึงใน My Lost Nation (2022)
-4-
“ฉันสักลาย ‘การปฏิวัติฤดูใบไม้ผลิ’ ไว้บนไหล่”
“พวกมันจับหน้าอกฉันขณะพูดว่า ‘กล้าดียังไงถึงสักลายปฏิวัติ’”
“ที่บัดซบที่สุดคือ พวกมันถามฉันว่า ‘อยากเป็นนักปฏิวัติเหรอ’ ‘อยากจับปืนเหรอ’”
“พวกมันบอกว่า ‘อย่าจับปืนเลย มาจับค*ยกูดีกว่า’”
“พวกมันบอกว่า ถ้าอยากออกไปจากสถานที่ไต่สวน ให้นอนกับพวกมัน”
ทหารคิดผิดถนัดที่จะดับไฟปฏิวัติในใจเธอ เพราะเธอหนีจากขุมนรกสำเร็จ และด้วยหัวใจที่ไม่อาจบุบสลาย การปฏิวัติยังคงลุกโชนต่อไป นี่คือบทบันทึกคำให้การของเหยื่อใน The Red (2022)
ถัดจากการฉายภาพยนตร์ วงเสวนาเล็กๆ ถูกจัดขึ้นเพื่อทบทวน แลกเปลี่ยน และหาลู่ทางเดินต่อไปในโลกนอกจอหนังที่ความรุนแรงยังไม่มอดดับ
“พอครบรอบ 2 ปี รัฐประหารเมียนมา สำนักข่าวหรือโซเชียลมีเดียจะพูดถึงประเด็นรัฐประหารในเมียนมาเยอะมากๆ แต่ที่ผ่านมา เราไม่ค่อยเห็นโซเชียลมีเดียพูดถึงประเด็นความรุนแรงในเมียนมา ทั้งที่มันมีประเด็นตลอดและไม่เคยหยุดนิ่ง” ปานเว นักหนังสือพิมพ์ นักเขียน และศิลปินชาวเมียนมาที่อาศัยในไทย ตั้งคำถามว่า ควรทำอย่างไรเพื่อให้ประเด็นเหล่านี้ถูกหล่อเลี้ยงร่วมกันในสองสังคม
“ผมเข้าใจดีว่านักเคลื่อนไหวทั้งในไทยและเมียนมาต่างมีข้อจำกัด ตอนนี้อาจเป็นช่วงเวลาที่ต้องถอดบทเรียน
“เราถูกล้างสมองด้วยประวัติศาสตร์ของชนชั้นนำที่สร้างขึ้นมาเพื่อให้เราไม่ชอบกัน แต่ในยุคนี้ เราสามารถมีประวัติศาสตร์ฉบับประชาชนที่ทุกคนสามารถร่วมสร้างได้” ปานเวกล่าว
“สิ่งที่เราทำได้คือ อย่าปล่อยให้คนเมียนมาสู้อย่างเดียวดาย เรามีพี่น้องทุกกลุ่มชาติพันธุ์ในเมียนมาอยู่ในประเทศไทย เราจึงควรเป็นกำลังใจให้กันและกัน สู้ไปด้วยกันเพื่อให้ประชาธิปไตยทั้งในไทยและเมียนมากลับคืนมาในเร็ววัน” ลลิตา หาญวงษ์ ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
พุทธณี กางกั้น ผู้อำนวยการ The Fort องค์กรไม่แสวงผลกำไรและพื้นที่สำหรับนักสร้างการเปลี่ยนแปลง (changemakers) ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ กล่าวว่า นับตั้งแต่เหตุการณ์โรฮิงญาจนถึงการรัฐประหาร อาเซียนได้รับผลกระทบทุกภาคส่วน ถึงอย่างไร ในฐานะภาคประชาสังคม พุทธณีสรุปข้อเสนอ 4 ประการต่อรัฐบาลไทยเพื่อแก้ไขวิกฤตรัฐประหารเมียนมา
หนึ่ง-รัฐบาลไทยไม่ควรผลักผู้ลี้ภัยกลับประเทศ และไม่ควรขัดขวางการทำงานช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมขององค์กรภาคประชาสังคม สอง-รัฐบาลไทยควรออกใบอนุญาตชั่วคราวให้ผู้ลี้ภัยชาวเมียนมา สาม-รัฐบาลไทยต้องยกเลิกข้อสงวนข้อที่ 22 ‘ไม่คุ้มครองผู้ลี้ภัยเด็ก’ ในอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก สี่-หากรัฐบาลไทยจะสมัครคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนของสหประชาชาติ ไทยย่อมไม่อาจหลีกเลี่ยงการแก้ไขวิกฤตในเมียนมาได้
“ไม่ว่าจะสู้กับเผด็จการประเทศไหน เราสู้กับปิศาจตัวเดียวกันอยู่ ถ้าประเทศหนึ่งบรรลุประชาธิปไตยได้ อีกประเทศหนึ่งก็จะบรรลุได้เช่นกัน ดังนั้น เราต้องจับมือกันให้แน่นยิ่งกว่าเดิม ให้แน่นยิ่งกว่าเผด็จการจับมือกันเอง” เพนกวิน-พริษฐ์ ชิวารักษ์ นักกิจกรรม
สารจากภาพยนตร์ก็ดี หรือสารจากวงเสวนาก็ดี ไม่เพียงแต่หล่อเลี้ยงเชื้อไฟในการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย แต่ยังเป็นหลักฐานว่าครั้งหนึ่ง ความแตกต่างทางวัฒนธรรมอันเนื่องมาจากเส้นสมมุติรัฐชาติ ไม่สามารถตัดแบ่งบรรยากาศของยุคสมัยและลมหายใจของเพื่อนมนุษย์ได้
ทั้งนี้ นอกจากกิจกรรมฉายภาพยนตร์และเสวนา ภายในงานยังมีศิลปะการแสดงสด อ่านบทกวี และมีอาหารเมียนมาฟรีสำหรับผู้เข้าร่วมงาน
Myanmar Film Nights จัดแสดงไปเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ ที่กรุงเทพฯ และจะจัดแสดงอีกครั้งในวันที่ 4-5 กุมภาพันธ์ 2023 ณ สนามบาส คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ไม่เสียค่าใช้จ่าย
Author
