กฎหมาย จริยธรรม และสังคม ไม่มีใครปลอดภัยถ้าทุกคนไม่ปลอดภัย

เนื้อหาและความเห็นในบทความเป็นสิทธิเสรีภาพและทัศนะส่วนตัวของผู้เขียน โดยอาจไม่จำเป็นต้องสอดคล้องกับทัศนะและความเห็นของกองบรรณาธิการ

เด็กคนหนึ่งถูกละเมิดร่างกายในที่สาธารณะ ไม่มีใครเข้าไปจับกุม แทรกแซง และพาเด็กไปที่ปลอดภัย

เด็กคนหนึ่งออกจากบ้านไปประท้วง แล้วถูกทำร้ายถึงแก่ชีวิต ไม่มีใครถูกจับ ไม่มีใครรับผิดรับชอบ และไม่มีใครรับผิดชอบ

ประเด็นมิได้อยู่ที่ผู้ละเมิดหรือคุณพ่อคุณแม่มีเหตุผลอะไร หรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เรื่องบางเรื่องเพียงพบเห็นก็ควรรู้ว่าผิด แล้วมีผู้รับผิดชอบงานนั้นหรือผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านเข้าแทรกแซงทันที ส่วนเรื่องพวกเขาทำไปเพราะอะไรไว้ทีหลัง ใครบ้างต้องได้รับการรักษาไว้ทีหลัง

นักสังคมสงเคราะห์ของรัฐมีงานต้องทำ ตำรวจก็เช่นกัน

ประเด็นมิได้อยู่ที่เด็กซึ่งแสดงออกด้วยการประท้วงกำลังประท้วงเรื่องอะไร หรือเขาได้กระทำการใดที่สมควรได้รับการตอบโต้ แต่ความตายเพราะการแสดงออกทางความคิดเห็นไม่ควรเกิดขึ้นโดยง่ายและเงียบงัน มิใช่เรื่องใครผิดใครถูกแต่เป็นเรื่องเด็กเสียชีวิต

องค์กรพิทักษ์สิทธิเด็กมีงานต้องทำ ตำรวจก็เช่นกัน

นี่เป็นยุคสมัยที่องค์กรพิทักษ์สิทธิเด็กไม่ว่าจะเป็นเอ็นจีโอ องค์กรอิสระ รวมทั้งหน่วยงานย่อยในองค์กรส่งเสริมสุขภาพขนาดใหญ่ ไม่ทำงาน

สังคมแบ่งงานกันตามอาชีพและวิชาชีพเฉพาะ พ่อค้าลูกชิ้นปิ้งและนายแพทย์เชี่ยวชาญคนละสาขา พ่อค้าลูกชิ้นปิ้งจำเป็นต้องมีจริยธรรมอาชีพกำกับ คัดสรรเนื้อคุณภาพดี ปิ้งให้สุกทุกด้าน และระมัดระวังเรื่องความสะอาด โดยที่ตัวเองยังคงมีกำไร นายแพทย์มีจริยธรรมวิชาชีพกำกับเช่นกัน

พ่อค้าลูกชิ้นปิ้งและนายแพทย์มิใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านกฎหมาย แต่ควรมีสามัญสำนึกที่ดีว่าบางเรื่องผิดกฎหมาย และมีจริยธรรมที่ดีที่จะกำกับตัวเองมิให้กระทำบางเรื่องเกินเลย

ผมไปตรวจเด็กและเยาวชนในสถานพินิจฯ

เด็กคนหนึ่งอยู่ข้างในเพราะเผาธงชาติ เขาอายุ 9 ปี เป็นชาติพันธุ์ ครอบครัวยากจนมาก เด็กมีสีหน้า ท่าทางและการพูดจาไร้เดียงสา การตรวจสภาพจิตไม่พบความผิดปกติทางจิตเวช แต่กฎหมายเป็นกฎหมาย ลงมือทันที

เด็กคนหนึ่งอายุ 11 ปี เป็นชาติพันธุ์อีกเช่นกัน แต่มิใช่คนภูเขา เขาเกิดและเติบโตที่ชายแดนเหนือสุดในเขตประเทศไทย เขาขายซีดีเถื่อน ครอบครัวยากจนมากเช่นกัน เขารู้ดีว่ากำลังทำอะไร และรู้ว่าตำรวจจับเขาได้แม้ว่าจะมีร้านค้าหลายร้านชายซีดีเถื่อนอย่างเปิดเผยบริเวณนั้นก็ตาม การตรวจสภาพจิตไม่พบความผิดปกติทางจิตเวช แต่กฎหมายเป็นกฎหมาย ลงมือทันควัน

เด็กคนหนึ่งอายุ 15 ปี เคยเป็นสามเณร เขาใช้ขวานจามเจ้าอาวาสหลายครั้งถึงแก่ชีวิต จะเห็นว่าเพราะอะไรเด็กจึงทำเป็นเรื่องหนึ่ง แต่เรื่องสำคัญทันทีคือเขาทำผิดกฎหมาย เรื่องถัดมาที่ประเทศศิวิไลซ์ควรมี คือเขาควรได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายโดยไม่มีข้อแม้

จะเห็นว่ากฎหมายมีงานทำ หนึ่ง ลงมือแทรกแซง สอง ให้ความคุ้มครอง

กรณีล่าสุดเรื่องเด็กถูกละเมิดในที่สาธารณะ หรือเด็กแสดงออกทางความคิดบนท้องถนนแล้วถึงแก่ชีวิต มีคำถามว่ากฎหมายทำงานมากน้อยเพียงใด ในสังคมประชาธิปไตยเราควรตั้งคำถามนี้

เพราะจะไม่มีใครปลอดภัยถ้าทุกคนไม่ปลอดภัย

กฎหมายมาพร้อมคำว่าจริยธรรมอย่างเลี่ยงมิได้ นายแพทย์ก็ดี ครูก็ดี ตำรวจก็ดี เรามีอำนาจเหนือผู้รับบริการของเรามาก เราจึงจำเป็นต้องมีจริยธรรมกำกับหลายชั้นมากกว่าอาชีพอื่น

เรื่องระดับนโยบายเช่นการฉีดวัคซีนโควิด-19 ให้แก่เด็กและเยาวชน เรื่องจริยธรรมมีความสำคัญเท่ากับวิชาการ นอกเหนือจากเรื่องผู้กำกับนโยบายใช้วิชาการอะไรเป็นตัวกำหนดวัคซีนที่จะฉีดให้เด็กและเยาวชนแล้ว คำถามทางจริยธรรมคือใครได้ใครเสีย

จริยธรรมการแพทย์ไม่มีคำตอบตายตัว ไม่ใช้บรรทัดฐานเรื่องความดีเป็นตัวตั้ง แต่ใช้การชั่งน้ำหนักของปัจจัยหลายประการ

เช่น

วัคซีนที่จะฉีดไม่เป็นอันตรายต่อเด็กและเยาวชน

เด็กและเยาวชนได้รับประโยชน์มากกว่าโทษ

เด็กและเยาวชนโดยมีพ่อแม่เป็นตัวแทนมีสิทธิทราบข้อมูลทั้งหมด

ประโยชน์ของส่วนรวมมาก่อนประโยชน์ส่วนตน

จะเห็นว่าแต่ละปัจจัยไม่มีและไม่สามารถตัดสินอย่างสัมบูรณ์ว่าอะไรถูกหรือผิด สำคัญที่นักวิชาการ ฝ่ายนโยบาย และประชาสังคมจะได้ร่วมกันตัดสินอย่างรอบด้านก่อนการตัดสินใจ

อย่างไรก็ตาม เมื่อเรื่องกลับไปที่กฎหมาย กฎหมายทำงานด้วยการแทรกแซงบางเรื่องได้ทันทีตั้งแต่ปัจจัยที่ 1 คือเมื่อพบว่าเด็กและเยาวชนกำลังตกอยู่ในอันตราย

เราควรมีสังคมที่ดีกว่านี้

Author

นพ.ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์
คุณหมอนักเขียนผู้มีความสนใจที่หลากหลาย ตั้งแต่ การ์ตูน หนังสือ ภาพยนตร์ สุขภาพกายและจิต การแพทย์ การศึกษา ฯลฯ นับเป็น Influencer ขวัญใจของเหล่าพ่อๆ แม่ๆ ด้วยการนำเสนอองค์ความรู้ใหม่ๆ ด้วยมุมมองที่สมจริง ไม่โรแมนติไซส์