เรื่อง : วีรพงษ์ สุนทรฉัตราวัฒน์
ทอดมันปลากรายในกล่องโฟมแพ็คพลาสติกเมื่อชั่วโมงที่แล้วราคาอยู่ที่ 40 บาท พี่เลี้ยงพาเย็นดีหิ้วตะกร้าเดินไปดูแผ่นดีวีดี เสื้อผ้าสตรี น้ำยาล้างห้องน้ำสกัดจากจุลินทรีย์ ผงซักฟอกสำหรับเครื่องไม่ต้องยี ฯลฯ แล้วย้อนกลับมายังแผนกอาหาร ราคาทอดมันปลากรายตกลงมาอยู่ที่ 25 บาท
เช่นเดียวกับราคากล้วยน้ำว้าเปลือกงอมจนดำช้ำ และเนื้อหมู ไก่ ที่ใกล้หมดอายุ
พี่เลี้ยงบอกว่า อาหารใกล้หมดอายุแบบนี้ เป็นของโปรดของพวกฟรีแกน เย็นดียิ้ม เพราะช่วงหลังๆ พี่เลี้ยงชาวอุบลราชธานีของเธอมักมีเรื่องราวแปลกๆ มาเล่าให้ฟังเสมอ โดยเฉพาะ…เรื่องเล่าจากอเมริกา พี่เลี้ยงกำลังคบหาดูใจอยู่กับหนุ่มอเมริกันชื่อคริสโตเฟอร์ ทั้งสองคุยกันผ่านเว็บ Sweetsingles
ในอเมริกา แต่ละปีจะมีปริมาณอาหารกว่า 1 แสนล้านปอนด์ถูกทิ้งไปอย่างเปล่าประโยชน์ ขณะที่ มีมนุษย์ 700 ล้านคนผู้ยากไร้ในส่วนต่างๆ ของโลก พวกเขาอาจยินดีรับอาหารเหล่านี้
(เย็นดีลองเทียบบัญญัติไตรยางศ์ 1 ปอนด์ เท่ากับ 0.4 กิโลกรัม ดังนั้น 1 แสนล้านปอนด์จึงเท่ากับกว่า 4 หมื่นล้านกิโลกรัม!)
พี่เลี้ยงบอกว่า อาจเพราะปริมาณอาหารมากมายมหาศาลที่ชาวอเมริกันบริโภคไม่ทัน จึงเกิดกลุ่ม ‘ฟรีแกน’ (Freegan) ขึ้น พวกเขาต่อต้านความฟุ่มเฟือยและวิถีการบริโภคที่อาจทำให้โลกวิบัติ ด้วยการหาอาหารจากถังขยะ
กล้วย ไข่ไก่ ผักในถุงพลาสติก มะเขือเทศ มันฝรั่ง อาหารกระป๋องบางชนิด ค่อยๆ ถูกย้ายจากถังขยะเข้ามาสู่กระเป๋าเป้ของพวกเขาและเธอ ก่อนที่จะถูกนำไปปรุงด้วยความร้อนในครัวที่บ้าน
อาหารในถังขยะเหล่านี้เป็นอาหารใกล้หมดอายุตามคำระบุบนฉลาก แต่พวกมันหมดอายุบนชั้นวางในร้านค้าเพียงเพราะสินค้าใหม่ได้ทะลักออกมาจากโรงงานด้วยความรีบร้อน
ไม่เฉพาะอาหาร ฟรีแกนตกแต่งบ้านด้วยเฟอร์นิเจอร์ที่หาได้จากกองขยะ ฟรีแกนิซึ่มไม่ใช่คนจรจัดหรือคนไร้บ้าน ในทางกลับกันพวกเขาและเธอมีการศึกษาดี แต่เลือกใช้ชีวิตเป็นปฏิปักษ์กับบริโภคนิยมและทุนนิยมที่ไม่เป็นธรรมต่อสิ่งแวดล้อมและคนงานที่ถูกเอาเปรียบ พวกฟรีแกนจึงแสดงออกผ่านรูปแบบการใช้ชีวิตแบบนี้
อาหารที่ฟรีแกนได้มาจากการ ‘ออกล่า’ ตามถังขยะ ส่วนหนึ่งจะถูกนำไปแจกจ่ายให้แก่คนไร้บ้านหรือผู้ยากไร้ตัวจริงเสียงจริง ตามหลักปรัชญาสไตล์ ‘Free Sharing’ พวกเขาเลือกทำงานอาสาสมัครช่วยเหลือสังคมในด้านการศึกษา สิ่งแวดล้อม อาหาร แทนการทำงานเป็นมนุษย์เงินเดือน
ในมุมของนักสังคมศาสตร์ ฟรีแกนเป็นกลุ่มเคลื่อนไหวทางสังคมที่กำเนิดขึ้นในสหรัฐอเมริกาเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2537 โดยได้รับอิทธิพลจากกลุ่มต่อต้านกระแสบริโภคนิยมและเศรษฐกิจทุนนิยมที่มีหัวใจสีเขียว แต่ในมุมของวงนินทาศาสตร์ ฟรีแกนเป็นพวกเจ้าเล่ห์สันหลังยาว
ฟรีแกนิซึ่มลุกลามไปยังประเทศพัฒนาอย่างอังกฤษ สวีเดน บราซิล เกาหลีใต้
Spring Greeney เริ่มรับประทานอาหารจากถังขยะ หลังจากเธอจบการศึกษาจาก Harvard University เธอให้ความหมายของฟรีแกนว่า เป็นกลุ่มคนที่ ‘ส่งเสริมการใช้ทรัพยากรน้อยที่สุด โดยกอบกู้ทรัพยากรโดยนำสิ่งที่สังคมทิ้งกลับมาใช้’
ฟรีแกนต่อต้านสินค้าอิเล็กทรอนิกส์หรือเทคโนโลยีที่มีการอัพเกรดฟังก์ชั่นเล็กๆ น้อยๆ เพียงเพื่อหวังกระตุ้นการบริโภค จนทำให้ ‘ของโมเดิร์น’ จากเมื่อวานกำลังเป็นภูเขาโบราณท่วมโลก
ในขณะที่ประเทศของคริสโตเฟอร์-กิ๊กของพี่เลี้ยง มีอาหารอย่างล้นเหลือ (เด็กก็เป็นโรคอ้วน) แต่เด็กในเอธิโอเปียร่วม 126,000 คน กลับประสบกับภาวะขาดแคลนอาหารอย่างรุนแรง เจ้าหน้าที่บรรเทาทุกข์แห่งยูนิเซฟ เผยว่า ในแต่ละวันต้องรับเด็กป่วยด้วยโรคขาดอาหารวันละกว่า 300 คน
คุณครูเคยบอกเย็นดีว่า โลกใบนี้มีอาหารเพียงพอที่จะเลี้ยงทุกคนได้ในปริมาณถึง 3,200 แคลอรีต่อวัน มากพอที่จะทำให้เด็กผอมสามารถอ้วนได้ กติกาของบริโภคนิยมมักอ้างว่าต้องเร่งผลิตพืชอาหารจำนวนมากเพื่อให้เพียงพอต่อประชากรที่เพิ่มขึ้น แต่ท่าทีแบบนี้กลับทำให้ผลผลิตในตลาดโลกล้นเกินจนขายไม่ออกและฉุดให้ราคาผลผลิตตกต่ำอย่างต่อเนื่อง
ประเทศไทยเองมีรายได้จากการส่งออกอาหารถึงปีละ 4.5 แสนล้านบาท ร้อยละ 69 ของคนจนในประเทศไทยมีอาชีพเกษตรกรรม แต่เกษตรกรผู้ผลิตอาหารกลับไม่สามารถซื้ออาหารบริโภคได้เพียงพอ บางรายถึงกับต้องขโมยข้าวของตัวเองกินจากผลผลิตที่ถูกกันไว้สำหรับชำระหนี้
ความรักต่างจากกล้วย กล้วยสุกงอมมักหมายถึงเวลาบริโภคใกล้หมด แต่ความรักสุกงอมหมายถึงการเริ่มต้นของการใช้ชีวิตคู่ ถึงตอนนั้น คริสโตเฟอร์อาจจะมาขอพี่เลี้ยงแต่งงาน พี่เลี้ยงอาจเดินทางไปอยู่กับเขาที่อเมริกา เย็นดีดีใจแต่ก็อดเสียวหัวใจไม่ได้
เวลานี้ เย็นดีจึงตักตวงความสุขจากพี่เลี้ยง เช่น มาจ่ายตลาดเป็นเพื่อน นั่งบนเคาน์เตอร์ทำครัวระหว่างพี่เลี้ยงล้างจาน แม้เย็นดีจะบอกว่าของกินที่บ้านก็มีมากมาย แต่การได้ซื้อของราคาถูกเป็นความสุขอย่างหนึ่งของพี่เลี้ยง โดยเฉพาะเวลานี้ ในห้างซูเปอร์สโตร์ หลัง 20.00 น. เป็นต้นไป
อาหารแพ็คในกล่องโฟมจะลดราคาลงมา ยิ่งดึกยิ่งลด พี่เลี้ยงชอบเดินวนไปวนมา รอเวลาที่ดีที่สุดก่อนจะคว้าลงตะกร้า เหมือนนักลงทุนช้อนซื้อหุ้นปลอดปัจจัยเสี่ยง
เย็นดีร้องเรียกพี่เลี้ยงเสียงดัง “พี่ไหม…เร้ว ปลาแซลมอนรมควันเหลือ 35 บาทแล้วจ้า”
Yendee’s Guide
- 1,108 ตารางกิโลเมตร คือขนาดพื้นที่ของประเทศฮ่องกง ซึ่งหากนำบรรจุภัณฑ์ฟาสต์ฟู้ดจำนวน 10 แบรนด์ อาทิ KFC McDonald Chester’s Grill มาคลี่ออกแล้วเรียงต่อกันในระยะเวลา 1 ปี จะสามารถเทียบได้กับขนาดพื้นที่ของประเทศฮ่องกง
- 1.6 ล้านตัน คือปริมาณเศษอาหารในแต่ละปีที่ถูกโละทิ้งจากร้านค้าปลีกในอังกฤษโดยเปล่าประโยชน์
- 49.1 ล้านคน หรือ 14.6 เปอร์เซ็นต์ เป็นจำนวนครัวเรือนอเมริกันที่เผชิญความยากลำบากในการหาอาหารเลี้ยงสมาชิกในครอบครัวเนื่องจากขาดแคลนทุนทรัพย์เพิ่มขึ้นจากเมื่อ 2 ปีก่อน 3.5 เปอร์เซ็นต์
- 1.02 พันล้านคน เป็นประชากรผู้หิวโหยทั่วโลก ในจำนวนนี้เป็นผู้คนในทวีปเอเชีย 642 ล้านคน
- 14,000 คน / วัน คือจำนวนเด็กที่เสียชีวิตจากภาวะขาดแคลนอาหาร หรือ ‘ภาวะหิวโหยเรื้อรัง’ หรือตกราวปีละ 5 ล้านคน ตัวเลขการเสียชีวิตจากความอดอยากเหล่านี้ส่วนใหญ่เป็นเด็กในทวีปเอเชีย
Author
