หลายๆ คนอาจคุ้นหูกับคำว่า ‘โรคซึมเศร้า’ กันแล้ว เนื่องจากปัจจุบันสังคมไทยเองก็มีผู้ป่วยด้วยโรคนี้จำนวนไม่น้อย แต่คนส่วนใหญ่มักจะมองคำว่า ‘ซึมเศร้า’ เป็นเรื่องของอารมณ์และความรู้สึก มากกว่าจะมองเป็นโรค
หากว่ากันตามจริงแล้ว อารมณ์ซึมเศร้านั้นเป็นอารมณ์ที่สามารถเกิดขึ้นได้ในชีวิตประจำวัน แต่ถ้าความเศร้าอยู่นานมากกว่าปกติโดยไม่มีทีท่าว่าจะดีขึ้น และมีอาการอื่นๆ ร่วม เช่น นอนหลับๆ ตื่นๆ หมดความสนใจต่อโลกภายนอกหรือสิ่งที่เคยชื่นชอบ เบื่ออาหาร หรือไม่คิดอยากจะมีชีวิตต่อ ก็อาจจะเข้าข่ายโรคซึมเศร้า
โรคซึมเศร้าไม่ได้เกิดจากปัจจัยภายในของผู้ป่วยเท่านั้น แต่ยังมีปัจจัยภายนอกหลายๆ อย่างร่วมด้วย เช่น ค่านิยมทางสังคมเกี่ยวกับโรคซึมเศร้า การปลีกตัวทางสังคม การกดทับในสังคม ความไม่มั่นคงทางการเมือง แรงกดดันภายในสังคม หรือขาดการเข้าถึงการดูแลสุขภาพจิต
องค์การอนามัยโลก (WHO) ประมาณการสถิติ 10 ประเทศที่มีผู้ป่วยโรคซึมเศร้ามากที่สุด ได้แก่
- ยูเครน 6.3%
- สหรัฐอเมริกา 5.9%
- เอสโตเนีย 5.9%
- ออสเตรเลีย 5.9%
- บราซิล 5.8%
- กรีซ 5.7%
- โปรตุเกส 5.7%
- เบลารุส 5.6%
- ฟินแลนด์ 5.6%
- ลิทัวเนีย 5.6%
แม้จะมีตัวเลขสถิติอย่างชัดเจน แต่ในความเป็นจริงแล้วอัตราผู้ป่วยอาจสูงกว่าตัวเลขที่บันทึกไว้ โดยเฉพาะในประเทศด้อยพัฒนาที่อาจจะมีการวินิจฉัยน้อยกว่าประเทศที่พัฒนาแล้ว เพราะขาดโครงสร้างพื้นฐานด้านการดูแลสุขภาพ
WHO ประเมินว่า 76-85 เปอร์เซ็นต์ของคนที่ทุกข์ทรมานจากความผิดปกติทางจิต ในประเทศที่มีรายได้ปานกลางไปจนถึงต่ำไม่สามารถเข้าถึงการรักษาที่จำเป็นได้ แม้แต่ในประเทศที่พัฒนาแล้วบางประเทศเองก็มองว่าปัญหาด้านสุขภาพจิตเป็นเรื่องน่าละอาย ทำให้ผู้ป่วยไม่กล้าเปิดเผยและเข้ารับการวินิจฉัย
ระวัง ‘ซึมเศร้าซ่อนเร้น’
นอกจากโรคซึมเศร้าที่รู้จักกันดีแล้ว ยังมีการเจ็บป่วยทางจิตใจอีกชนิดหนึ่งซึ่งเป็นภาวะซึมเศร้าที่ไม่แสดงอาการทางจิตใจออกมาให้เห็นอย่างชัดเจน แต่อาจจะเป็นอาการที่แสดงออกทางร่างกาย โดยจะเรียกภาวะนี้ว่า ‘ซึมเศร้าซ่อนเร้น’ (masked depression) ซึ่งมีผลกระทบเช่นเดียวกับโรคซึมเศร้า
ผู้ป่วยซึมเศร้าซ่อนเร้นจะไม่พบอาการซึมเศร้าที่ชัดเจน สามารถรับผิดชอบหน้าที่และการงานของตนเองได้อย่างไม่บกพร่อง แต่มักจะมีความวิตกกังวล หรือแสดงอาการเจ็บป่วยทางกาย เช่น ปวดหัว ปวดท้อง ปวดหลัง บางรายมีอาการทางพฤติกรรม เช่น พฤติกรรมย้ำคิดย้ำทำ เนื่องจากความไม่มั่นคงทางจิตใจ ซึ่งอาจก่อให้เกิดความเครียดสะสมหรือปัญหานอนไม่หลับจนต้องพึ่งพาปัจจัยอื่นๆ
การป้องกันการเจ็บป่วยด้วยโรคซึมเศร้าจึงต้องหมั่นสังเกตตัวเองและบุคคลใกล้ชิด เพราะเราไม่มีทางรู้ว่าภายใต้ชีวิตที่ดูปกติของบุคคลเหล่านั้นได้ซ่อนความเจ็บป่วยทางจิตใจไว้หรือไม่ หรือปรึกษาได้ที่ #สายด่วนสุขภาพจิต โทร 1323
ที่มา:
- ซึมเศร้าซ่อนเร้น (Masked Depression)
- Depression and Other Common Mental Disorders
- Depression Rates by Country 2023
