จาก ‘นครโสเภณีจ่ายภาษีบำรุงถนน’ สู่ ‘อาชญากามยุคจอมพลสฤษดิ์’ และการไฮด์ปาร์คของ Sex Worker 2020

sex worker คืออาชีพบริการไม่ต่างจากอาชีพบริการอื่น ซึ่งมีประวัติยาวนานฝังรากอยู่ในทุกสังคมตั้งแต่อดีตกาลตราบปัจจุบัน แม้จะเป็นอาชีพเก่าแก่ แต่ sex worker ยังจัดอยู่ในกลุ่มคนเปราะบางที่สุดกลุ่มหนึ่งในโลก ที่ต้องเผชิญกับความเสี่ยงจากการไม่มีหลักประกันทางกฎหมายรองรับในการประกอบอาชีพ ไม่ได้รับการยอมรับในเชิงสังคมและวัฒนธรรม ประเทศไทยนับเป็นหนึ่งในประเทศที่ธุรกิจบริการความใคร่มักถูกรีดไถเงินจากผู้มีอิทธิพลในพื้นที่หรือเจ้าหน้าที่รัฐ ถือว่าเป็นการช่วงชิงผลประโยชน์ภายใต้ร่างกายของผู้อื่น หรือกล่าวได้ว่าเป็นผู้อยู่เบื้องหลังของผลประโยชน์อย่างมหาศาลนี้

WAY สำรวจประวัติศาสตร์ วิวัฒนาการกฎหมาย การจัดการในต่างประเทศ และเสียงเรียกร้องร่วมสมัยของ sex worker ในสังคมไทย

นครโสเภณี ภาษีบำรุงถนน สู่ Sex Worker

ในอดีตสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีหรือพระเจ้าอู่ทองเมื่อประมาณ 659 ปีก่อน (พ.ศ. 1904 – 2563) อาชีพค้าบริการทางเพศเป็นอาชีพที่ถูกกฎหมาย จนกระทั่งรัชกาลที่ 4 ได้มีการจดทะเบียนนครโสเภณี สามารถเก็บภาษีและสร้างรายได้ให้แก่ประเทศ ในนามของ ‘ภาษีบำรุงถนน’

จนกระทั่งเกิดโรคระบาด ‘กามโรค’ หรือ ‘โรคบุรุษ’ จึงได้มีการออก พระราชบัญญัติป้องกันสัญจรโรค พ.ศ. 2451 โดยมีการกำหนดให้ผู้ประกอบอาชีพโสเภณีทั้งหญิงไทย จีน และชาติอื่นๆ ต้องมาจากความสมัครใจไม่ได้ถูกบังคับขู่เข็ญ สถานบริการทางเพศ หรือ ‘ซ่อง’ ก็ต้องจดทะเบียนอย่างถูกกฎหมาย อีกทั้งให้ควบคุม ดูแล โสเภณีต้องมีการตรวจโรค 3 เดือนครั้ง เพื่อความปลอดภัยของผู้ซื้อและให้บริการเอง แต่ก็ไม่วายพบปัญหาที่ยากต่อการปราบปรามการซื้อขายบริการตามท้องถนนอย่างยาวนาน

จนกระทั่ง จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ได้ออก ‘พระราชบัญญัติการค้าประเวณี พ.ศ. 2503’ จึงทำให้อาชีพขายบริการทางเพศถูกทำให้เป็นอาชญากรรม (criminalization) หรือเป็นสิ่งผิดกฎหมาย ห้ามมีการค้าประเวณี มีบทลงโทษทั้งจำทั้งปรับแก่ผู้ให้บริการ นายหน้า และเจ้าของสถานประกอบการ อีกทั้งเมื่อผู้ให้บริการพ้นโทษแล้วต้องเข้ารับการรักษาและฝึกอบรมอาชีพ ไม่เกิน 1 ปีหลังพ้นโทษ

หลังจากนั้นได้มีการพัฒนาข้อกฎหมายเป็น ‘พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ. 2539’ มุ่งเน้นให้ความคุ้มครองแก่ผู้ให้บริการ เด็กและเยาวชนที่โดนบังคับขาย และเอาผิดต่อนายหน้า เจ้าของสถานประกอบการ และผู้ซื้อบริการทางเพศเด็กมากขึ้น โดยกำหนดโทษสำหรับนายหน้าและผู้ประกอบการสูงกว่าพระราชบัญญัติการค้าประเวณี พ.ศ. 2503 และได้เข้ารับการพัฒนาอาชีพ โดยจัดตั้งสถานคุ้มครองและพัฒนาอาชีพขึ้น เพื่อช่วยเหลือและพัฒนาฝีมือแรงงานสำหรับผู้เคยประกอบอาชีพให้บริการทางเพศ

แต่คงปฏิเสธไม่ได้ว่า อาชีพขายบริการทางเพศยังสามารถพบเห็นในหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการซื้อขายตามท้องถนน ตกลงราคากันแบบซึ่งหน้า ตามสถานที่บริการทางเพศ หรืออาบอบนวด จนได้รับการยอมรับจากทั่วโลกในฐานะ ‘เมืองหลวงแห่งเซ็กส์’

• 

• 

• 

• 

รายงานของ UNAIDS เมื่อเดือนมิถุนายนปี 2020 ประเมินจำนวนผู้ขายบริการทางเพศในประเทศไทย 145,000 คน แต่มีการถกเถียงถึงจำนวนยอดผู้ขายบริการที่แท้จริงอาจมีมากถึง 800,000 – 2,800,000 คน รวมไปถึงในปัจจุบันการซื้อขายบริการทางเพศได้ย้ายแพลตฟอร์ม มาอยู่บนช่องทางอินเทอร์เน็ต ยิ่งทำให้อาชีพขายบริการทางเพศง่ายต่อการซื้อขายมากขึ้น

ภาพลักษณ์ของ sex worker ไม่ได้รับการยอมรับจากสังคมไทย คนจำนวนมากยังดูถูกดูแคลนว่าอาชีพขายบริการทางเพศเป็นอาชีพที่ไม่มีศักดิ์ศรี ไม่ควรมีผู้ใดเลือกทำ อาชีพนี้ได้ทำลายภาพลักษณ์อันดีงามของประเทศ ถึงแม้จะมีการเปิดกว้างทางการซื้อขายบริการทางเพศมาอย่างยาวนานก็ตาม

sex worker นับว่าเป็นหนึ่งกลุ่มเปราะบางในไทย เพราะไม่ได้รับการคุ้มครองจากภาครัฐ ในด้านของสิทธิประกันสุขภาพ ถึงแม้จะเป็นอาชีพอิสระอย่างเปิดเผย ถึงกระนั้นจึงควรมีการผลักดันถึงข้อเรียกร้องให้อาชีพขายบริการทางเพศถูกกฎหมาย และคุ้มครองสิทธิในการเข้าถึงสวัสดิการต่างๆ เฉกเช่นอาชีพบริการทั่วไป

จึงได้เกิดแรงผลักดันให้พนักงานบริการได้รับสิทธิเท่าเทียมอย่างอาชีพทั่วไปในสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นมูลนิธิเพื่อนพนักงานบริการ หรือ SWING (Service Workers in Group Foundation) ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2547 โดยมีเป้าหมายในการทำงานเพื่อเป็นที่พักพิงให้กับคนขายบริการทางเพศทั้งหญิงและชาย รวมถึงช่วยเหลือในเรื่องของสุขภาพ และข้อกฎหมาย ร่วมผลักดันเรียกร้องให้ยกเลิก พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณีในไทย

มูลนิธิเอ็มพาวเวอร์ (Empower Foundation) ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2537 ออกมาต่อสู้เรียกร้องให้งานบริการทางเพศมีความปลอดภัยในด้านสุขภาพ และเป็นธรรมต่อผู้ขายบริการ และมีเป้าหมายให้ sex worker มีส่วนร่วมทางการเมือง เศรษฐกิจ กฎหมาย และสิทธิมนุษยชน เนื่องจากเล็งเห็นถึงปัญหาของ sex worker ที่จำเป็นต้องใช้ร่างกาย เป็นต้นทุนทำมาหากิน จึงมีความเสี่ยงในด้านของชีวิต และสุขภาพ

Sex Worker ในนานาอารยประเทศ

ฟิลิปปินส์

sex worker หรือเรียกว่า ‘พนักงานอาบอบนวด’ เป็นอาชีพที่ถูกกฎหมายรองรับตั้งแต่ปี 2000 โดยผู้ให้บริการต้องประกอบอาชีพด้วยความเต็มใจ ไม่ใช่การขู่เข็ญ และได้รับการรับรองจากหน่วยงานสาธารณสุข อีกทั้งต้องเปิดเผยสถานะความปลอดภัยด้านสุขภาพให้แก่ลูกค้า

สถานประกอบการทางเพศต้องอยู่ในการดูแลของท้องถิ่น เพื่อให้ผู้ให้บริการเข้ารับการตรวจสอบโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อย่างต่อเนื่อง และหากสถานประกอบการไม่ทำตามกฎระเบียบจะโดนสั่งถอนใบอนุญาตทันที

อีกทั้งสถานประกอบการทางเพศ ต้องจัดเตรียมถุงยางอนามัยให้แก่พนักงานอาบอบนวดเพื่อเป็นการป้องกันการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์

นิวซีแลนด์

sex worker เป็นอาชีพที่ถูกกฎหมายรองรับตั้งแต่ปี 2003 อนุญาตให้ชาวนิวซีแลนด์ที่มีอายุตั้งแต่ 18 ปี รวมไปถึงชาวออสเตรเลีย และผู้ที่มีวีซ่าแบบอยู่อาศัย สามารถประกอบอาชีพนี้ได้ แต่ไม่รองรับสำหรับผู้ที่มีวีซ่าชั่วคราวให้ขายบริการทางเพศ และต้องเปิดเผยสถานะความปลอดภัยด้านสุขภาพให้แก่ลูกค้า

สวัสดิการของ sex worker เสมือนพนักงานทั่วไปคนหนึ่ง เน้นให้ความปลอดภัยด้านสวัสดิการสุขภาพ sex worker จำเป็นจะต้องตรวจสุขภาพและมีใบรับรองสุขภาพ เพื่อการควบคุมโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ สถานประกอบการทางเพศต้องอยู่ในความควบคุมดูแลของภาครัฐ ซึ่งต้องจดทะเบียนเพื่อควบคุมและดูแล sex worker ในการตรวจสุขภาพอย่างต่อเนื่อง และมีการจัดเตรียมถุงยางอนามัยให้แก่ลูกค้า และผู้ให้บริการ

อีกทั้ง sex worker มิสิทธิปฏิเสธและเลือกลูกค้าได้ หากรู้สึกไม่ปลอดภัย และลูกค้าไม่เคารพกติกาที่ผู้ให้บริการและลูกค้าตกลงกันไว้

เยอรมนี

ประเทศเยอรมนีเป็นหนึ่งในต้นแบบของกฎหมาย sex worker ถูกรองรับตั้งแต่ปี 2002 อนุญาตให้ผู้ที่ประกอบอาชีพ sex worker มีอายุขั้นต่ำ 18 ปี ซึ่งผู้ให้บริการทางเพศจะได้รับประกันสุขภาพ และจำเป็นต้องพกใบอนุญาตในการทำงานจำนวน 2 ใบ คือ ใบอนุญาตในการทำอาชีพ sex worker และใบรับรองสุขภาพ โดยในแต่ละรัฐมีกฎระเบียบและการคุ้มครองแตกต่างกันไป

สถานประกอบการทางเพศต้องขออนุญาตจากทางภาครัฐ และมีหน้าที่จัดหาอุปกรณ์ป้องกัน เช่น ถุงยางอนามัย และให้คำปรึกษาด้านสุขภาพแก่ sex worker รวมถึงควบคุมป้องกันห้ามมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่มีการป้องกันโดยเด็ดขาด

การเก็บภาษีในแต่ละพื้นที่มีเงื่อนไขแตกต่างกันออกไป เช่น เมืองสตุทท์การ์ท (Stuttgart) เก็บภาษีรายวันจากผู้ให้บริการทางเพศ ในขณะที่เมืองโคโลญ (Cologne) และ เกลเซนเคอร์เชน (Gelsenkirchen) เรียกเก็บภาษีตามจำนวนพื้นที่ในการให้บริการทางเพศ

• 

• 

อุรุกวัย

อุรุกวัยเป็นอีกหนึ่งประเทศที่มีกฎหมายรองรับ sex worker ตั้งแต่ปี 2002 อนุญาตให้ผู้ที่มีอายุมากกว่า 18 ปีขึ้นไปสามารถประกอบอาชีพ sex worker กระทรวงสาธารณสุขมีอำนาจหน้าที่ในการบังคับใช้กฎหมาย ในการเข้าตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นประจำ รวมถึงให้คำแนะนำเกี่ยวกับสิทธิและหน้าที่ เพื่อป้องกัน sex worker ไม่ให้ถูกเป็นเครื่องมือให้การแสวงหาผลประโยชน์

sex worker จำเป็นต้องจดทะเบียนเพื่อรับใบรับรองสุขภาพในการทำงานภายใต้สถานประกอบการทางเพศ ซึ่งมีการโซนนิ่งให้สถานประกอบการทางเพศอยู่ห่างสถานศึกษา และจดทะเบียนอย่างถูกกฎหมาย 

ในปี 2009 ประเทศอุรุกวัยได้ออกกฎหมายรองรับ sex worker ให้แก่เพศชายและหญิงข้ามเพศ เพื่อให้ sex worker ทุกคนที่จดทะเบียนและมีใบรับรองสุขภาพได้รับสิทธิและการดูแลจากภาครัฐอย่างทั่วถึง ถือได้ว่าทุกคนควรได้รับสิทธิความเป็นมนุษย์อย่างเท่าเทียมกันโดยไม่มีข้อจำกัดด้านเพศใดๆ

ตุรกี

ประเทศตุรกี sex worker เป็นอาชีพที่ถูกกฎหมายรองรับไว้ตั้งแต่ปี 2011 อนุญาตให้ชาวตุรกีที่มีคุณสมบัติ สถานะโสดที่มีอายุ 21 ปีขึ้นไป และการศึกษาขั้นต่ำในระดับประถมศึกษา สามารถประกอบอาชีพ sex worker ได้ อีกทั้งต้องได้รับใบอนุญาตและขึ้นทะเบียนเป็นผู้ให้บริการทางเพศก่อน โดยอยู่ภายใต้กฎระเบียบด้านสุขภาพและความปลอดภัยของตุรกี

สถานบริการทางเพศต้องขออนุญาตจากภาครัฐ และหน่วยงานด้านสุขภาพในแต่ละพื้นที่จำเป็นต้องดูแลในเรื่องการจัดอบรมความรู้ให้แก่ sex worker รวมถึงค่าใช้จ่ายในการตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เพื่อป้องกัน และควบคุมการติดต่อโรคทางเพศสัมพันธ์

ขายบริการทางเพศ ไม่ได้ขายร่างกาย

การตื่นตัวทางการเมืองตั้งแต่ต้นปี 2563 ของสังคมไทย นับว่าร้อนระอุกว่าครั้งไหนๆ จนทำให้เรื่องของ sex worker ถูกหยิบยกกลับมาพูดถึงอีกครั้ง และได้รับกระแสตอบรับไปในทิศทางที่ดี ไม่ว่าจะเป็นการออกมาแสดงความคิดเห็นของบุคคลทั่วไปเพื่อเป็นกระบอกเสียงให้แก่อาชีพ sex worker หรือแม้แต่การออกมาพูดบนเวทีการชุมนุมโดยกลุ่ม sex worker เองก็ตาม ต่างเห็นพ้องต้องกันว่า ถึงเวลาที่สังคมไทยควรเปิดใจยอมรับอาชีพขายบริการทางเพศว่าไม่ได้เป็นอาชีพที่ไร้ซึ่งศักดิ์ศรี และควรยกเลิก ‘พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ. 2539’ เพราะการขายบริการ ไม่ได้เป็นอาชญากรรมแต่อย่างใด

sex worker แค่ใช้เพียงร่างกายในการทำมาหากิน เพื่อหาเลี้ยงครอบครัวและดูแลคนที่อยู่ข้างหลังที่หาเลี้ยงตัวเองไม่ได้ อาชีพขายบริการทางเพศไม่ได้ขายร่างกายให้ใครทั้งนั้น ร่างกายก็ยังเป็นของเขาเหล่านั้นอยู่ดี ตราบใดที่เขาทำด้วยความเต็มใจ และไม่ได้ถูกบังคับขู่เข็ญแต่อย่างใด อาชีพขายบริการทางเพศก็ควรถูกกฎหมาย และได้รับสิทธิในการเข้าถึงสวัสดิการเฉกเช่นพนักงานทั่วไป อีกทั้งยังสนับสนุนบทลงโทษต่อการค้ามนุษย์ และการค้าประเวณีในเด็กและเยาวชน

       “เราใช้ร่างกายในการสร้างรายได้ และการพัฒนาให้ประเทศ แต่สิทธิของเรากลับไม่ได้คืนแม้แต่บาทเดียว”

ศิริศักดิ์ ไชยเทศ ผู้ขายบริการทางเพศ กล่าวในที่ชุมนุมทางการเมือง ‘ม็อบตุ้งติ้ง ครั้งที่ 2’ เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2563 เขากล่าวเพื่อเป็นกระบอกเสียงให้บุคคลทั่วไปเข้าใจถึงการทำงานของอาชีพขายบริการอย่างถ่องแท้ เนื่องจากอาชีพขายบริการนั้นไม่ได้มีแค่การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ซื้อบริการเพียงอย่างเดียว บางครั้งลูกค้าที่มีสภาพจิตใจอ่อนแอ และเพียงต้องการใครสักคนที่เข้าใจ ปลอบประโลมผู้ซื้อบริการให้มีกำลังใจในการใช้ชีวิตต่อไป ซึ่งทักษะเหล่านี้จำเป็นต้องมีการฝึกหัด ไม่ต่างจากอาชีพอื่นๆ ทั่วไป

สิทธิมนุษยชนที่ Sex Worker ต้องได้รับ

ความปลอดภัยในชีวิตและสุขภาพ เป็นพื้นฐานสำคัญในการประกอบอาชีพพนักงานบริการอย่าง sex worker ได้หล่นหายไป ไม่เพียงแค่ประเทศไทยเท่านั้น แต่ยังมีอีกหลายประเทศทั่วโลกที่กฎหมายได้กดขี่สิทธิความเป็นมนุษย์ของ sex worker ทำให้พวกเขาไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการได้เท่าเทียมกับอาชีพพนักงานทั่วไป

sex worker ต้องได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายแรงงาน ไม่ว่าจะเป็นสวัสดิการด้านการแพทย์ การจดทะเบียนรับรองสุขภาพของ sex worker การตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อความปลอดภัยต่อผู้ซื้อและผู้ขายบริการ

อีกทั้ง sex worker ต้องได้รับสิทธิร้องเรียนเพื่อลดการถูกเอารัดเอาเปรียบจากสถานบริการและเจ้าหน้าที่รัฐ จากงานวิจัยของ ดร.จอมเดช ตรีเมฆ พบว่าสถานบริการทางเพศแต่ละแห่งมีรายได้ต่อเดือนมากกว่า 10 ล้านบาท ซึ่งต้องแบ่งจ่ายให้แก่เจ้าหน้าที่ตำรวจ 200,000 – 400,000 บาท มิหนำซ้ำ sex worker ที่ประกอบเป็นอาชีพอิสระมักถูกรีดไถเงิน จำนวนครั้งละไม่กี่ร้อยบาท แทนการถูกพาไปโรงพัก

คงบอกไม่ได้ทั้งหมดว่ารูปแบบกฎหมายใดดีที่สุด สำหรับการคุ้มครอง sex worker เพราะขึ้นอยู่กับข้อจำกัดในการแก้ไขปัญหาภายในประเทศที่แตกต่างกันออกไป แต่อย่างไรก็ตาม อาชีพพนักงานบริการทางเพศ จำเป็นต้องเข้าถึงสวัสดิการอย่างเท่าเทียมเหมือนกับอาชีพทั่วไป มีความปลอดภัยในการประกอบอาชีพทางด้านสุขภาพ และไม่โดนเอารัดเอาเปรียบจากผู้ที่มีอำนาจ ซึ่งอาจจะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี ที่ทำให้คนในสังคมเปิดใจยอมรับ และไม่ดูถูกดูแคลนอาชีพพนักงานบริการ sex worker

อ้างอิง

‘เพราะร่างกายเป็นของเรา’ ชวนดูโมเดลกฎหมายสำหรับ SEX WORKER ใน 7 ประเทศ สิทธิมนุษยชนของพนักงานบริการ (sex workers) ควรออกกฎหมายให้การค้าประเวณีเป็นเรื่องถูกกฎหมาย 2503-2539-วันนี้ การค้าบริการทางเพศยังอยู่ในวังวนสีเทา Sexuality, Poverty and Law Programme สุจิรา เชื่อมไพบูรณ์. การค้าประเวณีโดยชอบด้วยกฎหมาย สุทธิมาตร จันทร์แดง. ธุรกิจการค้าบริการทางเพศ: สังคมไทยจะไปทางไหน

• Facebook
• Twitter
• Line