“แล้วกลับมากินข้าวด้วยกันนะ” ชวนรำลึกถึงผู้ถูกบังคับสูญหาย ผ่านมื้ออาหารโปรดของพวกเขา

แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย (Amnesty International Thailand) ร่วมกับกลุ่มญาติผู้ถูกบังคับสูญหายในประเทศไทย มูลนิธิผสานวัฒนธรรม (CrCf) และศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน (TLHR) จัดนิทรรศการ ‘กลับสู่วันวาน…กลับมากินข้าวด้วยกันนะ’ เนื่องในวันระลึกถึงเหยื่อของการถูกบังคับสูญหายสากล (International Day of the Victims of Enforced Desappearances) ซึ่งตรงกับวันที่ 30 สิงหาคมของทุกปี เป็นวันที่ทั่วโลกจะร่วมรำลึกถึงเหยื่อและครอบครัวของผู้ถูกบังคับสูญหายจากการถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน ภาวะสงคราม การปราบปรามจากรัฐ หรือการก่อการร้ายที่เกิดขึ้นในหลายประเทศทั่วโลก

นิทรรศการในครั้งนี้ เล่าเรื่องราวของครอบครัวผู้ถูกบังคับสูญหาย 8 ครอบครัว ผ่านอาหารจานโปรดที่สุดแสนจะธรรมดา แต่อุดมไปด้วยความคิดถึง ความหวัง และความปรารถนาในความยุติธรรม ซึ่งแม้ผ่านมานานสักเท่าไร เหล่าครอบครัวของพวกเขาก็ยังเฝ้ารอวันที่สมาชิกจะได้กลับมากินข้าวพร้อมหน้าพร้อมตากันอีกครั้ง

โดยผู้ถูกบังคับสูญหายทั้ง 8 คน ได้แก่ สุรชัย แซ่ด่าน, พอจะลี รักจงเจริญ, ชัชชาญ บุปผาวัลย์, วันเฉลิม สัตย์ศักดิ์สิทธิ์, จะฟะ จะแฮ, จะหวะ จะโล, แวอัลดุลวาเหะ บาเน็ง และสยาม ธีรวุฒิ

“การที่คนคนหนึ่งหายไป แต่คนที่ได้ชื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกลับเจริญเติบโต มันเหมือนกับเราถูกเยาะเย้ย ถูกทำให้อับอาย มันเหมือนกับชีวิตคนคนหนึ่งไม่มีความหมายอะไรเลย

“เราถูกกล่าวหา ถูกเย้ยหยัน อยู่ในสภาพติดลบ พูดอะไรออกมาก็กลายเป็นโกหก แม่หลายคนก็เสียชีวิตไปพร้อมกับความโกรธ ไม่รู้ว่าคนในครอบครัวเขาหายไปไหน

“หลายท่านอาจบอกว่าเราทำอะไรได้เยอะ เรายังดีกว่าคนอื่นๆ จริงๆ ไม่เลย เราก็แตกสลายไม่ต่างจากคนอื่น แต่สิ่งหนึ่งที่ช่วยเราได้คือ การที่เราทำเพื่อคนอื่นมากขึ้น ก้าวไปข้างหน้าเรื่อยๆ ในระดับไหนก็ได้ที่ทำให้เราทำงานได้มากขึ้น

“มันเยียวยาจิตใจเรา ว่าอย่างน้อยที่สุด เราอาจตายไปพร้อมกับการไม่รู้ความจริงว่าทนายสมชายอยู่ที่ไหน แต่เราได้ช่วยคนอื่น ให้เขาได้เปิดปาก ส่งเสียง เพื่อที่จะขอความเป็นธรรม สิ่งนี้มันมีค่ามาก”

เสียงของ อังคณา นีละไพจิตร นักสิทธิมนุษยชน ภรรยาทนายสมชาย นีละไพจิตร หนึ่งในผู้ถูกบังคับสูญหาย

“อยากฝากถึงรัฐบาลตอนนี้ ให้ดำเนินการช่วยเหลือเยียวยาครอบครัวเหยื่อผู้สูญหาย เพราะลูกหลาน ภรรยาเขายังมีชีวิตอยู่ เขายังต้องการการช่วยเหลือเยียวยาจากรัฐบาลอยู่

“การบริหารประเทศ ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ สังคม อยากให้คำนึงถึงหลักปฏิบัติด้านสิทธิมนุษยชนให้มากกว่านี้ เพราะว่าชาวบ้านเขาเกิดมา ความเป็นมนุษย์ก็เท่าเทียมกัน ก็อยากให้มีการบังคับใช้กฎหมายที่มองเห็นความเป็นมนุษย์

“ทุกคนเป็นมนุษย์ เป็นปุถุชน ทุกคนต้องการปัจจัยสี่ บางครั้งก็มีโลภ มีโกรธ มีหลงอยากได้ แต่หน่วยงานของรัฐไม่ควรเอาเงินมาล่อแบบนี้ เข้าไปจับยาเสพติด แล้วก็กินหัวคิว เขาจับได้ 1 ล้านเม็ด เขาได้แล้ว 3 ล้าน 5 ล้าน”

เสียงของ สีละ จะแฮ ตัวแทนของผู้ถูกบังคับสูญหายชนเผ่าลาหู่

“อยากให้ทุกอย่างเหมือนเดิม ให้กลับมานั่งกินผัดพริกถั่วเหมือนเดิม นั่นคือสิ่งที่แม่ต้องการ ก็เป็นความฝันของเรานั่นแหละ แต่ความเป็นจริงคงเป็นไปไม่ได้ นี่มัน 4 ปีกว่า หมดโอกาสที่จะคิดแบบนั้นแล้ว

“เท่าที่เราติดตามกันเนี่ย ทางการไม่เหลียวแลอะไรเลยนะ มีความสุขมากเลยนะที่ลูกเราสูญหาย หรือตายไปแล้ว ก็คิดว่าเป็นความสุขของคุณ แต่เป็นความทุกข์ของเรานะ คุณเข้าใจไหม เราทุกข์ เราคิดถึงลูกเรา อยากตะโกนให้ดังๆ ว่าคุณไม่มีลูกหรือไง คุณไม่รักลูกคุณเหรอ

“บางทีนอนก็คิดว่า สยามเอย แม่เดือดร้อนใจ ไม่คิดเลยว่าแค่หนูเล่นละครจะสร้างความสูญเสียที่ยิ่งใหญ่ขนาดนี้”

เสียงของ กัญญา ธีรวุฒิ แม่ของสยาม ธีรวุฒิ หนึ่งในผู้ถูกบังคับสูญหาย

“การที่จะกลับมาเป็นเหมือนเดิม บางทีก็ได้แต่คิด แต่มันเป็นไปไม่ได้ ก็ได้แต่ดูคนอื่นที่เขาเดือดร้อนเยอะๆ หวังว่าวันหนึ่งฟ้ามีตา จับคนผิดที่มันเกี่ยวข้อง ไม่งั้นมันก็มืดอยู่อย่างนั้น

“ตอนเสื้อแดงปี 53 แกก็เป็นคนเสื้อแดงที่นำทีมคนที่มุกดาหารไปชุมนุม แล้วก็โดนล้อมปราบ ตอนที่ทราบว่ามีศพที่จังหวัดระยอง แกก็ดิ้นรนต้องไปเฝ้าศพ ตอนแรกแม่ก็คิดว่ามันเกินไปหรือเปล่า แต่ตอนหลังทราบมาว่ามันมีเรื่องเกิดขึ้นจริง ถ้าแกอยู่ แม่ว่าแกจะมีข้อมูลอะไรอีกเยอะ

“ทั้งบ้านเนี่ยเป็นคนเสื้อแดงเต็มร้อย แต่พอแฟนเราโดนแบบนี้ กลับไม่ได้รับการเหลียวแลอะไรเลย ก็เสียใจแทนเขานะ”

เสียงของ ชาลิสา สุขประเสริฐภักดี ภรรยาของชัชชาญ บุปผาวัลย์ หรือ ‘สหายภูชนะ’

“คุณสุรชัยเป็นคนนครศรีธรรมราช ก็ชอบอาหารปักษ์ใต้ แกงส้ม แกงเรียง ขนมจีนปักษ์ใต้ น้ำพริกแมงดา แต่ป้าน้อยจะชอบกินผักเป็นหลัก ถึงกินไม่เหมือนกัน แต่ก็อยู่กันได้

“เวลาเห็นกับข้าวที่เขาชอบก็จะสะท้อนใจ หดหู่ เพราะนึกถึงแก เขาแค่มีความเห็นต่างทางการเมือง ทำไมต้องจองล้างจองผลาญ ต้องทำลายล้างกัน

“อยากให้มีการแก้กฎหมายให้เป็นธรรมกับทุกฝ่าย ก็หวังว่าจะได้รับความเป็นธรรมสักวัน”

เสียงของ ปราณี ด่านวัฒนานุสรณ์ ภรรยาของสุรชัย แซ่ด่าน หนึ่งในผู้ถูกบังคับสูญหาย