สังคมศึกษาแบบฟินแลนด์ เขาสอนเด็กยังไงให้ออกจากกะลา

ข้อสอบวิชา ‘สาระร่วมสมัย’ ของโรงเรียนมัธยมวัดธาตุทอง สำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาปีที่ 6 ปลายภาคการศึกษาภาคเรียนที่ 2 ของกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา สร้างความฮือฮาและดรามาไปพร้อมกันบนหน้าสื่อสังคมออนไลน์ เนื่องจากเป็นการทดสอบด้วยปากเปล่า (Oral Test) โดยให้นักเรียนสุ่มจับฉลากคีย์เวิร์ดที่เกี่ยวข้องกับประเด็นทางสังคมร่วมสมัย ก่อนอธิบายคีย์เวิร์ดเหล่านั้นภายในระยะเวลา 3 นาที ตามด้วยการถูกผู้สอนถามกลับ 2 คำถาม ซึ่งมีเวลาตอบ 2 นาที 

ความน่าสนใจคือ คีย์เวิร์ด 50 คำนั้น คือประเด็นที่เกี่ยวข้องกับปัญหาทางสังคมและการเมืองที่ดำเนินอยู่ในปัจจุบัน 

คีย์เวิร์ดสำหรับการตอบคำถามด้วยปากเปล่าดังกล่าว ถูกฝ่ายขวาไทยมองว่า เป็นเรื่องอ่อนไหว เกินกว่าความคิดและจิตใจอันเปราะบางของฝ่ายอนุรักษนิยมจะยอมรับได้ ทำให้พวกเขาประสานเสียงแสดงความคิดเห็น จุดประเด็นดรามา ต่อการสอบของนักเรียนครั้งนี้ว่ามีความไม่เหมาะสม อะไรคือมาตรฐานหรือเกณฑ์การให้คะแนนจากคำตอบของนักเรียน รวมถึงการวิพากษ์วิจารณ์ตัวผู้สอนว่ามีความเข้าใจข้อเท็จจริงในประเด็นต่างๆ หรือไม่ หรือยิ่งดึงเข้าสู่ประเด็นทางการเมืองว่าเป็นความพยายามในการแทรกซึมของพรรคก้าวไกลในระบบการศึกษาก็ตาม 

ในทางตรงกันข้าม เสียงสนับสนุนการสอบวิชาสาระร่วมสมัยของโรงเรียนมัธยมวัดธาตุทองก็มีท่วมท้นด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะการนำเสนอข่าวจากเพจดังอย่าง ‘กรรมกรข่าว’ ว่า วิธีเช่นนี้ทำให้การเรียนการสอนวิชาสังคมศึกษาสร้างสรรค์ ไม่น่าเบื่อ ไม่ใช่การท่องจำแบบนกแก้วนกขุนทองเพื่อมาตอบข้อสอบปรนัย สร้างความคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) สอนให้เด็กคิดเป็น มีเสรีภาพทางความคิด เปิดศักยภาพทางปัญญาของเด็กไทย สามารถให้เหตุผลในการตอบได้ อีกทั้ง 50 คีย์เวิร์ด ยังเป็นประเด็นร่วมสมัย น่าศึกษา และร่วมกันหาคำตอบให้กับสังคม 

ประเด็น ‘การศึกษาไทย’ หากจะกลับมานั่งวิพากษ์วิจารณ์กัน คงไม่อาจพูดจบได้ในวันเดียว โดยเฉพาะวิชาสังคมศึกษาที่เป็นวิชาเปิดกว้างทางความคิดเห็น มีคำตอบไม่ตายตัว ต้องใช้เหตุผลและหลักฐานเข้าอภิปราย แสดงให้เห็นถึงเสรีภาพและความหลากหลายในการคิด ไม่ใช่การครอบงำทางปัญญา หรือนำเสนอประวัติศาสตร์ชาตินิยมเพียงด้านเดียว ที่มุ่งสั่งสอนให้คนเชื่อง ไร้ซึ่งความคิดเชิงวิพากษ์วิจารณ์หรือแม้แต่การใช้วิจารณญาณก็ตาม 

หลายปีที่ผ่านมา ‘การศึกษาฟินแลนด์’ กลายมาเป็นต้นแบบในอุดมคติของคนไทยจำนวนมาก ที่ต้องการปฏิรูปการศึกษาซึ่งตอบโจทย์ผู้เรียนมากกว่าผู้สอน เป็นการศึกษาจากล่างสู่บน (นักเรียน-ครู-กระทรวง) ไม่เน้นการสอบวัดผล (แต่มีการประเมิน) เน้นความเสมอภาค เคารพความแตกต่างในสังคม ทำให้ฟินแลนด์กลายมาเป็นประเทศที่มีระบบการศึกษาดีที่สุดในโลก 

การออกข้อสอบวิชาสาระร่วมสมัยของครูโรงเรียนมัธยมวัดธาตุทอง กำลังสะท้อนภาพระบบการศึกษาของฟินแลนด์ในแดนกะลาแลนด์อย่างชัดเจน เนื่องจากครูฟินแลนด์สามารถออกแบบการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับผู้เรียนได้อย่างอิสระ และยิ่งเป็น ‘วิชาสังคมศึกษา’ ด้วยแล้ว การให้อิสระทางความคิดแก่ผู้เรียนมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด ที่จะสร้างสังคมให้เจริญรุดหน้าอย่างมีวุฒิภาวะ 

ฟินแลนด์เรียนวิชาสังคมศึกษาอย่างไร

วิชาสังคมศึกษา (Social Studies) ของฟินแลนด์ ในระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จากหลักสูตรปี 2019 (Lukion opetussuunnitelman perusteet 2019) ถูกออกแบบมาให้นักเรียนสามารถสร้างความเข้าใจ ตระหนักถึงสังคมที่ห้อมล้อมพวกเขาอยู่ มากกว่าการชี้นำทางสังคมแบบใดแบบหนึ่ง เน้นยํ้าถึงคุณค่า ความเท่าทเียม การรับผิดชอบต่อสังคม สิทธิมนุษยชน เสรีภาพในการแสดงออก การเป็นพลเมืองที่กระตือรือร้นและมีส่วนร่วมในระบอบประชาธิปไตย บนพื้นฐานของการศึกษาแบบสหวิทยาการ (Interdisciplines) ที่เน้นสร้างความเข้าใจทางสังคมให้กับตัวผู้เรียน โดยมีจุดมุ่งหมายดังต่อไปนี้คือ 

  1. เข้าใจธรรมชาติของสังคมในฐานะ ‘วิวัฒนาการทางประวัติศาสตร์’
  2. เข้าใจพื้นฐานทางระบบทางสังคมและเศรษฐกิจ และสามารถเข้าใจในบริบทระหว่างประเทศได้ 
  3. เข้าใจเนื้อหาสาระสำคัญของรูปแบบทางความคิด (Concept) ทางสังคมและเศรษฐกิจ
  4. ตระหนักถึงโอกาสในการเข้าไปมีส่วนร่วมหรือใช้ช่องทางภาคประชาสังคมในการผลักดันประเด็นหรือวาระทางสังคม
  5. สามารถใช้วิจารณญาณในการประมวลข้อมูลข่าวสารเชิงวิพากษ์
  6. สามารถสร้างวิธีคิดทางสังคมที่วางอยู่บนความรับผิดชอบ ความอดกลั้น และเคารพในความเท่าเทียมเสมอภาค ภายใต้ระบอบประชาธิปไตย

นอกจากจุดมุ่งหมายปลายทางแล้ว เนื้อหาของหลักสูตรนั้นมีลักษณะในการวางโครงร่างทางหลักสูตรเอาเป็นพื้นฐาน ว่าเด็กมัธยมปลายจะต้องเรียนในหัวข้อที่เกี่ยวข้องกับอะไรบ้าง เพื่อที่จะต้องบรรลุจุดหมายที่ตั้งไว้ ผู้สอนมีอิสระในการออกแบบการเรียนการสอนวิชาสังคมศึกษา โดยทำการแบ่งโมดูลภาคบังคับ 3 โมดูล โมดูลละ 2 หน่วยกิตด้วยกันคือ วิชาการเมืองและสังคม วิชาเศรษฐศาสตร์ และวิชาสหภาพยุโรป และโมดูลเสริมคือ วิชาพลเมืองและกฎหมาย โดยในแต่ละวิชาจะมีเนื้อหาดังนี้

วิชาการเมืองและสังคม

  1. สังคมฟินแลนด์ – โครงสร้างทางสังคม รัฐสวัสดิการ
  2. แนวคิดเรื่องอำนาจ – แนวคิดเรื่องอำนาจ ระบบการเมือง
  3. ประชาธิปไตยและประชาสังคม 
  4. นิติรัฐ – สิทธิมนุษยชนพื้นฐาน อำนาจตุลาการ การบังคับใช้กฎหมาย

วิชาเศรษฐศาสตร์

  1. ที่มาชีวิตความเป็นอยู่ของชาวฟินแลนด์ – ผลผลิตทางเศรษฐกิจ เทคโนโลยีและการทำให้เป็นอุตสาหกรรม การบริการสังคม
  2. กิจกรรมทางเศรษฐกิจ – แนวคิดทางเศรษฐศาสตร์เบื้องต้น การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ แนวคิดเศรษฐศาสตร์สำนักเคนส์และเสรีนิยมใหม่
  3. นโยบายสาธารณะด้านเศรษฐกิจ
  4. ฟินแลนด์และการค้าระหว่างประเทศ – โลกาภิวัตน์ทางเศรษฐกิจของฟินแลนด์
  5. การบริหารการเงิน การออม การใช้จ่าย และการก่อหนี้

วิชาสหภาพยุโรป

  1. อัตลักษณ์ยุโรป – คุณค่าสากลของยุโรป และการเป็นพลเมืองยุโรป
  2. สหภาพยุโรป – อำนาจของสหภาพยุโรปในฐานะองค์กรเหนือรัฐ ระบบการตัดสินใจเชิงนโยบาย ฟินแลนด์ในฐานะสมาชิกสหภาพยุโรป

วิชาพลเมืองและกฎหมาย

  1. กฎหมายเบื้องต้น – ประวัติศาสตร์กฎหมายฟินแลนด์ ระบบกฎหมาย แนวคิดเบื้องต้นทางนิติศาสตร์ 
  2. กฎหมายพลเมืองเบื้องต้น – กฎหมายครอบครัว กฎหมายแรงงาน การคุ้มครองผู้บริโภค การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ 
  3. อาชญากรรมและกระบวนการทางกฎหมาย – กระบวนการทางกฎหมาย การลงโทษ กฎหมายระหว่างประเทศ และการอุทธรณ์

แม้ฟินแลนด์จะไม่มีการสอบ แต่จะต้องผ่านการประเมินพัฒนาการ ทักษะ ทัศนคติ และพฤติกรรม ผ่านการประเมินด้วยวิธีการสอบปากเปล่า (Oral Evaluation) ควบคู่ไปกับการประเมินด้วยการเขียน (Written Evaluation) แต่การประเมินนี้ก็วางอยู่บนความสามารถในการค้นหาข้อมูล การทำความเข้าใจ วิเคราะห์ ประเมินผล และประยุกต์ใช้ข้อมูล ทั้งยังขึ้นอยู่กับความสามารถที่หลากหลายและแตกต่างของตัวผู้เรียนเอง จากการประยุกต์สิ่งที่ได้เรียนรู้เหล่านี้ 

อ้างอิง

Author

ณัฏฐชัย ตันติราพันธ์
อดีตผู้สื่อข่าวต่างประเทศ อดีต น.ศ. ป.โท ในประเทศอีเกียที่เรียนไม่จบ ผู้มีความหมกมุ่นหลายอย่าง

Illustrator

ณขวัญ ศรีอรุโณทัย
อาร์ตไดเร็คเตอร์ผู้หนึ่ง ชอบอ่าน เขียน และเวียนกันเปิดเพลงฟัง

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ โดยการเข้าใช้งานเว็บไซต์นี้ถือว่าท่านได้อนุญาตให้เราใช้คุกกี้ตาม นโยบายความเป็นส่วนตัว

Privacy Preferences

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
Manage Consent Preferences
  • Always Active

บันทึกการตั้งค่า