ความจริงอันกลับตาลปัตร: 10 ปีหลังการปราบคนเสื้อแดง

ใครเลยจะคิดว่า ณ ปี 2563 ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเหตุการณ์ล้อมปราบผู้ชุมนุมเสื้อแดง 10 เมษายน และ 14-19 พฤษภาคม 2553 ช่างแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญจากที่รัฐบาลของนายอภิสิทธิ์-สุเทพ และกองทัพเคยร่วมกันกล่าวหา แม้ว่าข้อเท็จจริงที่ปรากฏในภายหลังนี้จะไม่สามารถลบล้างความทรงจำที่ฝังอยู่ในตัวตนของสื่อและผู้คนที่เกลียดชังทักษิณและคนเสื้อแดงก็ตาม แต่สำหรับผู้ที่ยืนยันเรียกร้องความยุติธรรมให้กับเหยื่อจากการใช้ความรุนแรงเกินกว่าเหตุของรัฐ การชำระประวัติศาสตร์และทำความเข้าใจของสังคมต่อกรณีนี้ ถือเป็นภารกิจเบื้องต้นที่ไม่อาจละเลยได้ บทความนี้จึงขอทำหน้าที่บันทึกข้อเท็จจริงอันกลับตาลปัตรที่ปรากฏขึ้นในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา

คนเสื้อแดงคือผู้ก่อการร้าย

จุดเริ่มต้นของข้อกล่าวหา ‘ผู้ก่อการร้าย’ เริ่มเมื่อ ‘ชายชุดดำ’ ปรากฏตัวขึ้นในคืนวันที่ 10 เมษายน และข้อกล่าวหานี้เองจะกลายเป็นฐานรองรับข้อกล่าวหาอื่นๆ ในเวลาต่อมา

ผู้ชุมนุมเสื้อแดงภายใต้การนำของแนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ (นปช.) เริ่มมุ่งเข้าสู่กรุงเทพฯ ในวันที่ 12 มีนาคม 2553 เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลอภิสิทธิ์ยุบสภาและจัดการเลือกตั้ง เพราะพวกเขาเชื่อว่าพรรคประชาธิปัตย์ได้เป็นผู้นำรัฐบาลเพราะมีกองทัพกดดันให้พรรคการเมืองอื่นสนับสนุน แต่รัฐบาลอภิสิทธิ์ปฏิเสธที่จะทำตาม พวกเขาเข้ายึดพื้นที่ถนนราชดำเนิน และขยายไปราชประสงค์ในเวลาต่อมา รัฐบาลจึงใช้อำนาจตาม พ.ร.ก.ฉุกเฉิน จัดตั้งศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน (ศอฉ.) โดยมี นายสุเทพ เทือกสุบรรณ เป็นผู้อำนวยการ

ปฏิบัติการสลายการชุมนุมเริ่มขึ้นในบ่ายวันที่ 10 เมษายน ศอฉ. อ้างว่าตนแค่พยายามกดดัน ‘ขอคืนพื้นที่’ ถนนราชดำเนิน ปราศจากการใช้กระสุนจริง แต่ในความเป็นจริง ศอฉ. ใช้ทั้งแก๊สน้ำตา ปืนเอ็ม 16 และรถหุ้มเกราะสายพานลำเลียงเข้าล้อมผู้ชุมนุม พวกเขาประสบกับการต่อต้านจากโล่มนุษย์ของผู้ชุมนุมที่คิดค้นอาวุธที่พอจะใช้ได้จากข้างถนน ก็ยังไม่สามารถยึดพื้นที่ได้ เมื่อท้องฟ้าเริ่มมืดลงจนยากแก่การมองเห็นและสุ่มเสี่ยงให้เกิดความสูญเสียอย่างรุนแรง ศอฉ. ยังไม่ยอมถอนกำลังของตน ทั้งนี้ พันเอกสรรเสริญ แก้วกำเนิด โฆษก ศอฉ. ที่ได้กล่าวในบ่ายวันที่ 10 เมษายน ว่า “เราไม่ได้กำหนดเวลาไว้ว่า ปฏิบัติการขอคืนพื้นที่จะเสร็จภายในเมื่อไร ขณะนี้ทุกอย่างเป็นไปตามแผนที่วางไว้ แต่อาจใช้เวลานานเพราะผู้ชุมนุมต่อต้าน แม้จะใช้เวลานานก็คุ้ม ถ้ายืดเยื้อถึงค่ำเราก็ต้องทำให้เสร็จ”¹

แล้วเหตุการณ์ไม่คาดฝันก็เกิดขึ้นในเวลาประมาณ 1-2 ทุ่ม เมื่อจู่ๆ ก็ปรากฏชายชุดดำพร้อมอาวุธสงครามบริเวณถนนตะนาว ใกล้สี่แยกคอกวัว กราดยิงเข้าใส่กองทหารที่ตั้งอยู่ท้ายถนนตะนาว จนทหารบาดเจ็บและต้องถอยร่นไป

ในช่วงเวลาเดียวกันนั้น บนถนนดินสอ ที่ห่างจากถนนตะนาวราว 300 เมตร ศูนย์บัญชาการทหารที่ตั้งอยู่หน้าโรงเรียนสตรีวิทยา ก็ถูกปาระเบิดเข้าใส่โดยไม่มีใครเห็นตัวผู้กระทำ ส่งผลให้มีทหารเสียชีวิตทันที 5 ราย หนึ่งในนั้นคือ พันเอกร่มเกล้า ธุวธรรม ขณะที่พลตรีวลิต โรจนภักดี บาดเจ็บสาหัส ความสูญเสียของฝ่ายทหาร ส่งผลให้พวกเขาต้องยุติปฏิบัติการในทันที

ผลของปฏิบัติการในครั้งนี้ พลเรือนเสียชีวิต 22 ราย เสียชีวิตตั้งแต่ช่วงกลางวัน 3 ราย ที่เหลือ 19 รายเสียชีวิตบริเวณสี่แยกคอกวัวด้วยอาวุธปืน ถูกยิงที่ศีรษะ 8 ราย ที่ลำตัวเหนือหัวเข่า 11 ราย และที่ศีรษะและขา 11 ราย หนึ่งในนั้นคือผู้สื่อข่าวญี่ปุ่น นายฮิโรยูกิ มูราโมโตะ จากสำนักข่าวรอยเตอร์²

วันรุ่งขึ้นสื่อมวลชนพากันพาดหัวข่าวตามข้อกล่าวหาของรัฐบาลว่า คนเสื้อแดงคือผู้ก่อการร้าย คนเสื้อแดงฆ่ากันเองแล้วโยนความผิดให้รัฐบาล คนเสื้อแดงมีกองกำลังติดอาวุธ

นับจากนี้ข้อหาผู้ก่อการร้ายจะถูกใช้อย่างกว้างขวาง จนมันกลายเป็นเสียงเชียร์ให้รัฐบาลรีบเร่งปราบผู้ชุมนุม กลายเป็นความชอบธรรมที่ทำให้ ศอฉ. กล้าประกาศใช้ ‘กระสุนจริง’ กับผู้ชุมนุม และนำไปสู่การปราบปรามอย่างรุนแรงในช่วงวันที่ 14-19 พฤษภาคม ผลคือมีผู้ชุมนุมเสียชีวิตเพิ่มอีก 72 คน (รวม 84 คน) บาดเจ็บอีกกว่า 2,000 คน ขณะที่ฝ่ายเจ้าหน้าที่รัฐเสียชีวิตอีก 5 ราย (รวมเป็น 10 ราย)

ข้อหาก่อการร้ายถูกใช้หนักหน่วงขึ้นเมื่อเกิดเหตุการณ์เผาเซ็นทรัลเวิลด์ โรงหนังสยาม ตลาดหลักทรัพย์ ห้างเซ็นเตอร์วัน และศาลากลางในบางจังหวัดของภาคอีสานในวันที่ 19 พฤษภาคม

ข้อกล่าวหา ‘ผู้ก่อการร้าย’ ส่งผลให้บริษัทประกันภัยปฏิเสธที่จะจ่ายค่าชดใช้ให้กับเอกชนที่เป็นเจ้าของอาคาร แต่ในที่สุด ในเดือนพฤษภาคม 2562 ศาลฎีกาได้มีคำสั่งให้บริษัทประกันชดใช้ค่าเสียหายให้กับเอกชนด้วยเหตุผลว่าการเผาเหล่านั้นไม่ใช่การกระทำของกลุ่ม นปช. แต่เป็นการกระทำของกลุ่มคนที่ปิดบังใบหน้า หวังผลให้เกิดความเสียหาย ที่สำคัญการก่อเหตุเป็นช่วงหลังจากการชุมนุมได้ยุติลงและแกนนำ นปช. ถูกจับกุมแล้ว³

คนเสื้อแดงเผาบ้านเผาเมือง

หลังเหตุการณ์เผาสถานที่ต่างๆ ‘ไอ้พวกเผาบ้านเผาเมือง’ ได้กลายเป็นวาทกรรมสำหรับทำลายความชอบธรรมของคนเสื้อแดงและแกนนำ นปช. แม้แต่ในการเลือกตั้งผู้ว่า กทม. ในปี 2556 ในช่วงโค้งสุดท้ายที่ผู้สมัครของพรรคประชาธิปัตย์ ม.ร.ว.สุขุมพันธุ์ บริพัตร ทำท่าจะพ่ายแพ้ พรรคประชาธิปัตย์ยังงัดข้อหานี้โจมตีผู้สมัครของพรรคเพื่อไทย ทำนองว่าถ้าไม่เลือกสุขุมพันธุ์ พวกเผาบ้านเผาเมืองมาแน่ ข้อกล่าวหาทำนองเดียวกันยังถูกใช้กับการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2562 โดยพรรคการเมืองที่สนับสนุนทหารอีกด้วย

กลุ่มอนุรักษนิยมที่เกลียดชังทักษิณ-คนเสื้อแดงยังคงใช้ข้อหา ‘เผาบ้านเผาเมือง’ ไม่เลิกรา แม้ว่าในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาได้มีคำพิพากษาของศาลหลายกรณีที่ยกฟ้องข้อหาดังกล่าวต่อคนเสื้อแดงและแกนนำ นปช. ได้แก่

1. กรณีเซ็นทรัลเวิลด์

คนจำนวนมากเชื่ออย่างสนิทใจว่าคนเสื้อแดงเป็นผู้เผา แต่ในวันที่ 4 กันยายน 2557 ศาลอุทธรณ์ได้ยกฟ้องตามศาลชั้นต้นข้อหาวางเพลิงกับผู้ชุมนุมเสื้อแดง 2 คนคือ นายสายชล แพบัว และ นายพินิจ จันทร์ณรงค์ หลักฐานสำคัญคือพยานบุคคล พลตำรวจโทชุมพล บุญประยูร ที่ปรึกษาด้านการป้องกันอัคคีภัยของบริษัทเซ็นทรัลพัฒนาที่ระบุว่า

“ตลอดเวลา 2 เดือนเต็มๆ เราได้ประสานไมตรีกับผู้ชุมนุมมาเป็นอย่างดี โดยเฉพาะพวกการ์ดแทบจะรู้จักกันทุกคน แต่ในวันเกิดเหตุเผาเซ็นทรัลเวิลด์ขอบอกว่าไม่เห็นหน้าคนเหล่านั้นเลย มีแต่พวกที่เรียกตัวเองว่ากองกำลังไม่ทราบฝ่าย กลุ่มนี้แหละที่เขาบอกว่าเป็นผู้ก่อการร้าย เป็นผู้ก่อการร้ายที่แม้แต่ตำรวจและทหารก็ไม่กล้าแตะ ถ้าแตะมันก็ต้องมีศพกันบ้างล่ะ แต่นี่ไม่ คนกลุ่มนี้เข้าออกในที่เกิดเหตุโดยไม่มีใครกล้าทำอะไรพวกเขา เจ้าหน้าที่มีข้อมูลทุกอย่างแต่ทำไมถึงจับคนร้ายไม่ได้”⁴

พลตำรวจโทชุมพลยังยืนยันว่า เมื่อแกนนำ นปช. ประกาศสลายการชุมนุม เจ้าหน้าที่ทหารของ ศอฉ. ได้เข้าควบคุมพื้นที่ของห้างและบริเวณรอบเซ็นทรัลเวิลด์ไว้หมดแล้ว และเขาปิดท้ายว่า “ไม่มีที่ไหนในโลกหรอกที่เขาไม่เคลียร์พื้นที่ให้กับทีมดับเพลิง ตั้งแต่เย็นไม่มีใครเคลียร์พื้นที่ให้ ปล่อยให้มันไหม้ได้อย่างนั้น”⁵

2. ยกฟ้องแกนนำ นปช.

วันที่ 14 สิงหาคม 2562 ศาลอาญาชั้นต้นมีคำพิพากษายกฟ้อง 22 แกนนำ นปช. ทุกข้อกล่าวหา ทั้งก่อการร้าย-ฝ่าฝืนพ.ร.ก.ฉุกเฉิน-ทำให้เสียทรัพย์ ด้วยเหตุผลที่สรุปได้ว่า

• การชุมนุมของ นปช. ที่เรียกร้องให้รัฐบาลอภิสิทธิ์ยุบสภา-จัดการเลือกตั้ง เป็นการใช้สิทธิเรียกร้องทางการเมืองตามรัฐธรรมนูญ
• ไม่มีหลักฐานว่าเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นเป็นการกระทำของบุคคลใดหรือของฝ่ายใด, ไม่ปรากฏว่าชายชุดดำเป็นกองกำลังของฝ่ายใด
• แกนนำ นปช. ประกาศแนวทางการต่อสู้โดยสันติวิธี และปฏิเสธไม่ยอมรับการดำเนินการของ พลตรีขัตติยะ สวัสดิผล หรือ เสธ.แดง กับพวก ซึ่งมีแนวทางคนละแนวกับตนตลอดมา และการดำเนินการของ เสธ.แดง ไม่ใช่กิจกรรมของ นปช.
• การปราศรัยของแกนนำบนเวทีว่าหากทหารออกมาสลายการชุมนุม หรือทำรัฐประหาร ให้ประชาชนนำน้ำมาและให้เผานั้น เป็นการปราศรัยก่อนวันที่จะมีการชุมนุมใหญ่หลายวัน และไม่มีเหตุการณ์เผาทำลายทรัพย์สินตามที่ปราศรัยแต่อย่างใด และการวางเพลิงในวันที่ 19 พฤษภาคม เกิดขึ้นหลัง นปช. ประกาศยุติการชุมนุมแล้ว⁶

แต่สิ่งที่น่าอัศจรรย์ใจก็คือ แม้ว่าจะไม่สามารถจับมือเผาได้ แต่ในวันที่ 17 ตุลาคม 2562 ศาลฎีกาของศาลแพ่งกลับมีคำสั่งให้แกนนำ นปช. 3 คน คือ นายณัฐวุฒิ ใสยเกื้อ, นายจตุพร พรหมพันธุ์, นายแพทย์เหวง โตจิราการ ชดใช้ค่าเสียหาย 21 ล้านบาทให้กับเจ้าของตึกเซ็นเตอร์วัน แต่ยกฟ้อง นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ, นายสุเทพ เทือกสุบรรณ, นายชวรัตน์ ชาญวีรกูล อดีต รมว.มหาดไทย และ พลเอกประวิตร วงษ์สุวรรณ อดีต รมว.กลาโหม ซึ่งเป็นจำเลยที่ถูกฟ้องร่วม

มีความเป็นไปได้ที่การวางเพลิงในบางกรณีอาจเป็นฝีมือของผู้ชุมนุม แต่ไม่ใช่ในทุกกรณีอย่างแน่นอน ในหลายกรณีในภาคอีสาน ผู้ชุมนุมถูกตัดสินให้มีความผิดด้วยหลักฐานจากภาพถ่ายที่เพียงแค่แสดงว่าพวกเขาอยู่บริเวณรอบศาลากลางเท่านั้น บางกรณีแม้จะมีเจ้าหน้าที่ของรัฐให้การยืนยันว่าผู้ชุมนุมได้ช่วยตนดับไฟ แต่ก็ยังถูกตัดสินให้มีความผิด⁷

ชายชุดดำกับ 6 ศพวัดปทุมฯ

ในเวลาที่มีผู้ชุมนุมเสียชีวิต รัฐบาลและ ศอฉ. มักรีบโยนว่าเป็นฝีมือของผู้ชุมนุมหรือชายชุดดำที่ยิงกันเองเพื่อให้ร้ายรัฐบาล กรณีสำคัญคือ 6 ศพในวัดปทุมวนารามเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม ในจำนวนคนที่เสียชีวิตเป็นอาสาสมัครพยาบาล 2 คน คือ นางสาวกมนเกด อัคฮาด และ นายอัครเดช ขันแก้ว และเป็นอาสาสมัครกู้ชีพ 1 คน คือ นายมงคล เข็มทอง คนที่ถูกยิงมากที่สุดคือ นางสาวกมนเกด พบร่องรอยกระสุนบนร่างร่วม 10 แห่ง ทั้งที่หลังทะลุกล้ามเนื้อคอผ่านฐานกะโหลกไปทำลายสมอง แขน สีข้าง ชายโครง และขา⁸ คลิปวิดีโอชี้ว่าแม้เธอจะล้มลงไปแล้ว แต่ก็ถูกยิงซ้ำอีกหลายนัด

รายงานของคณะกรรมการไต่สวนความจริงเพื่อความปรองดองและสมานฉันท์ (คอป.) ที่นำโดย นายคณิต ณ นคร และ นายสมชาย หอมลออ ก็รับเอาเรื่องชายชุดดำมาอธิบายความรุนแรงตลอดทั้งเล่ม โดยย้ำว่าทหารจำเป็นต้องตอบโต้และปกป้องตนเองจากการกระทำของชายชุดดำ ส่งผลให้ผู้ชุมนุมต้องเคราะห์ร้ายไปด้วย ในกรณี 6 ศพวัดปทุมฯ คอป. อธิบายว่า ในบริเวณรอบวัดปทุมฯ มีชายชุดดำและการ์ดเสื้อแดงพร้อมอาวุธในบริเวณนั้นยิงใส่เจ้าหน้าที่ และมีซ่อนตัวอยู่ในวัดปทุมฯ ด้วย อีกทั้งทหารได้ค้นพบอาวุธจำนวนมากภายในวัด⁹ คอป. ยังอ้างหลักฐานที่ไม่มีการพิสูจน์ เพื่อจะชี้ว่ามีชายชุดดำยิงมาจากวัดปทุมฯ ใส่ทหารที่ประจำอยู่บนรถไฟฟ้า จนทำให้ทหารยิงเข้าใส่ประชาชนในวัดปทุมฯ โดย คอป. อ้างว่า:

พบรอยแตกกะเทาะคล้ายรอยกระสุนปืนที่ผนังคอนกรีตและใต้คานรองรถไฟฟ้าบีทีเอส ด้านหน้าวัดปทุมวนาราม จำนวน 4 รอย โดยมีทิศทางการยิงขึ้นไปจากพื้นด้านหน้าหรือในวัดปทุมวนาราม แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจกองพิสูจน์หลักฐานกลางแจ้งว่าไม่ได้ตรวจสอบว่าเป็นรอยกระสุนปืนหรือไม่ เนื่องจากอยู่สูงไม่สามารถขึ้นไปตรวจได้ ซึ่งหากเป็นรอยกระสุนจริงก็มีความเป็นไปได้ว่ามีการยิงมาจากด้านในวัดปทุมวนารามไปยังกำแพงรางรถไฟฟ้าซึ่งมีทหารอยู่¹⁰

แต่ในที่สุด คำอธิบายของ คอป. ได้ถูกหักล้างทุกประเด็นจากการไต่สวนการตาย ของศาลอาญาเมื่อวันที่ 6 สิงหาคม 2556 โดยศาลชี้ว่าไม่มีน้ำหนักให้เชื่อตามคำให้การของเจ้าหน้าที่ทหารว่ามีชายชุดดำยิงอยู่ภายในพื้นที่รอบวัดหรือภายในวัด หรือมีการยิงต่อสู้กับเจ้าหน้าที่ เนื่องจาก:

• ในขณะเกิดเหตุเป็นเวลากลางวันและบริเวณดังกล่าวมีผู้สื่อข่าวทั้งไทยและต่างประเทศอยู่เป็นจำนวนมาก แต่กลับไม่ปรากฏภาพถ่ายของชายชุดดำมาแสดงแม้แต่ภาพเดียว ทั้งไม่ปรากฏว่ามีเจ้าหน้าที่ทหารได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากการยิงต่อสู้
• จากคำให้การของพยานที่เป็นเจ้าหน้าที่ตำรวจ 3 นายที่ประจำอยู่อาคารสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ระบุว่าเห็นทหารบนรางรถไฟฟ้ากำลังเล็งอาวุธปืนเข้าไปในวัด โดยไม่ปรากฏว่ากำลังต่อสู้กับบุคคลใด พยานได้ยินเสียงปืนดังจากจุดที่ทหารประจำอยู่ แต่ทหารไม่ได้แสดงท่าทีหลบกระสุนแต่ประการใด
• มีหลักฐานและพยานที่ชี้ชัดว่าตั้งแต่เวลา 15.00 น. ทหารได้เข้าควบคุมพื้นที่รอบแยกราชประสงค์ไว้หมดแล้ว โดยเฉพาะบริเวณถนนพระรามที่ 1 (ที่ตั้งของวัดปทุมฯ)
• สำหรับการกล่าวอ้างว่าได้พบอาวุธจำนวนมากในวัดปทุมฯ และพื้นที่ใกล้เคียง ศาลเห็นว่าไม่น่าเชื่อว่าเจ้าหน้าที่ได้ตรวจค้นอาวุธของกลางภายในวัดปทุมฯ และพื้นที่บนถนนพระรามที่ 1 เพราะไม่ปรากฏว่ามีเจ้าหน้าที่หน่วยงานใดได้ส่งอาวุธของกลางไปส่งพิสูจน์กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อตรวจหาลายนิ้วมือแฝงและดีเอ็นเอ อีกทั้งของกลางดังกล่าวก็ไม่ได้ตรวจยึดในวันเกิดเหตุทันที อีกทั้งการตรวจยึดของกลางได้กระทำหลังเกิดเหตุแล้วเป็นเวลาหลายเดือน การตรวจยึดของกลางดังกล่าวจึงมีข้อพิรุธ
• ศาลจึงวินิจฉัยว่าการเสียชีวิตของทั้ง 6 คน เป็นผลจากการกระทำของทหาร¹¹

คอป. ค้นหาความจริง หรือออกใบอนุญาตให้ลอยนวลพ้นผิด (Impunity)¹²

คอป. เปิดตัวรายงานความยาว 275 หน้า ในวันที่ 17 กันยายน 2555 ประเด็นที่โดดเด่นในการแถลงข่าวและในตัวรายงานของ คอป. ก็คือความรุนแรงที่เกิดจากชายชุดดำ ด้วยเหตุนี้ในเช้าวันรุ่งขึ้น สื่อมวลชนต่างพากันพาดหัวข่าวเรื่องชายชุดดำ ขณะที่กล่าวถึงความรุนแรงโดยเจ้าหน้าที่รัฐน้อยมาก ทั้งๆ ที่ในหลายกรณี คอป. ไม่สามารถเสนอหลักฐานการปรากฏตัวของชายชุดดำได้เลย

ผู้เขียนและเพื่อนๆ ที่ร่วมงานใน ศปช.¹³ ไม่เคยปฏิเสธว่ามีชายชุดดำอยู่จริง แต่รัฐบาลอภิสิทธิ์สามารถแสดงหลักฐานการปรากฏตัวของชายชุดดำได้เฉพาะในคืนวันที่ 10 เมษายน ที่สี่แยกคอกวัวเท่านั้น รัฐบาลไม่สามารถยืนยันได้ว่าชายชุดดำเกี่ยวข้องกับความรุนแรงในที่อื่นๆ หรือแม้แต่การเสียชีวิตของเจ้าหน้าที่ทหารที่หน้าโรงเรียนสตรีวิทยา ก็ไม่มีหลักฐานว่าชายชุดดำปรากฏตัวในบริเวณดังกล่าว

ศอฉ. มักอ้างตัวเลขการเสียชีวิตของเจ้าหน้าที่รัฐว่าผู้ชุมนุมมีอาวุธร้ายแรง รัฐบาลจึงจำเป็นต้องใช้มาตรการตอบโต้รุนแรง รายงานของ ศปช. ได้ให้ความกระจ่างเกี่ยวกับเจ้าหน้าที่รัฐเสียชีวิต 10 คน (ทหาร 7 ราย และตำรวจ 3 ราย) ดังนี้คือ

1. ทหาร 5 รายเสียชีวิตในคืนวันที่ 10 เมษายน ดังที่กล่าวไปแล้ว
2. ทหาร 1 รายเสียชีวิตในวันที่ 28 เมษายน จากกระสุนปืนยิงเข้าที่ศีรษะ ซึ่ง คอป. ก็ยอมรับว่าเป็นการยิงกันเองของทหารบนถนนวิภาวดีรังสิต เพราะเข้าใจผิดว่าเป็นผู้ชุมนุม
3. ตำรวจ 2 นายเสียชีวิตในวันที่ 7 พฤษภาคม จากเหตุการณ์ที่มีคนร้ายยิงปืนเอ็ม 16 ใส่เจ้าหน้าที่และกลุ่มประชาชนที่หน้าธนาคารกรุงไทยบริเวณแยกศาลาแดง ถนนสีลม และจากเหตุการณ์ยิงระเบิดชนิดเอ็ม 79 ใส่ด่านตรวจของเจ้าหน้าที่บริเวณหน้าประตู 4 สวนลุมพินี
4. หากมีชายชุดดำในทุกที่ในระหว่างวันที่ 14-19 พฤษภาคม เจ้าหน้าที่คงไม่เสียชีวิตเพียง 2 ราย แถมหนึ่งในนั้นเป็นเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบที่เสียชีวิตเพราะทหารเข้าใจผิดว่าเป็นผู้ชุมนุมในคืนวันที่ 16 พฤษภาคม ส่วนทหารอีก 1 รายถูกระเบิดบริเวณแยกสารสิน

ต่อให้มีชายชุดดำจริงและผู้ชุมนุมบางคนมีอาวุธ ก็เป็นหน้าที่ของรัฐที่จะต้องติดตามนำพวกเขามาลงโทษตามกฎหมาย ชายชุดดำไม่สามารถเป็นข้ออ้างในการยิงเข้าใส่ผู้ชุมนุมที่ปราศจากอาวุธได้อย่างไม่จำกัด การมีอาวุธของผู้ชุมนุมบางคน ซึ่งน่าจะเป็นส่วนน้อยนิด ไม่ได้ทำให้ผู้ชุมนุมทั้งหมดกลายเป็นผู้ก่อการร้าย ไม่สามารถใช้เป็นข้ออ้างให้รัฐบาลใช้กระสุนจริงกว่า 100,000 นัด และกระสุนสไนเปอร์อีกกว่า 2,000 นัดเพื่อสลายการชุมนุมได้

นอกจากกรณี 6 ศพวัดปทุมฯ ที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว รายงานของ คอป. มีปัญหาอื่นอีกมากมาย เช่น

ในขณะที่ คอป. เน้นย้ำว่าผู้ชุมนุมมีอาวุธ แต่ คอป. กลับละเลยไม่เอ่ยถึงตัวเลขสรรพกำลังและอาวุธที่ ศอฉ. อนุมัติสำหรับปฏิบัติการครั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นการเบิกกระสุนจริง 479,577 นัด กระสุนสไนเปอร์ 3,000 นัด และกำลังพล 67,000 นาย ทั้งๆ ที่นี่เป็นข้อมูลที่เผยแพร่ในรัฐสภา และฝ่ายทหารไม่เคยปฏิเสธว่าไม่จริง คอป. ไม่สนใจตั้งคำถามว่าการใช้กำลังทางทหารขนาดมหึมาขนาดนี้มีจุดประสงค์อะไร นอกจากนี้ คอป. ยังบกพร่องที่จะนำเสนอข้อมูลที่ชี้ให้เห็นว่าพลเรือนส่วนใหญ่เสียชีวิตจากการถูกยิงบริเวณศีรษะและช่วงบนของร่างกาย ทั้งๆ ที่ คอป. มีข้อมูลการชันสูตรพลิกศพที่ครบถ้วน

คำถามคือ การไม่นำเสนอจำนวนจริงของกำลังและอาวุธที่ระดมออกมา เป็นความจงใจลดภาพการใช้กำลังเกินกว่าเหตุของรัฐใช่หรือไม่? เพื่อเบี่ยงเบนว่านี่คือการใช้ยุทธการทางทหารเข้าสลายการชุมนุมของประชาชนใช่หรือไม่?

ตลอดรายงาน คอป. เลือกใช้คำว่า ‘ปฏิบัติการขอคืนพื้นที่’ ‘ปฏิบัติการกระชับวงล้อม’ ของทหาร แต่ไม่ใช้คำว่า ‘การสลายการชุมนุม’ หรือ ‘ยุทธการทางทหาร’ ทั้งๆ ที่บทความของฝ่ายทหารที่วิเคราะห์อย่างภาคภูมิใจถึงความสำเร็จของปฏิบัติการนี้ได้ชี้ชัดว่า การใช้กำลังพลและอาวุธมากขนาดนี้เพราะ ‘เป็นแผนการปฏิบัติการรบเต็มรูปแบบเสมือนการทำสงครามรบในเมือง’ และ ยังได้กล่าวถึงเหตุการณ์วันที่ 19 พฤษภาคม ว่า “การปฏิบัติการทางยุทธวิธีที่ใช้เวลาทำงาน 9 ชั่วโมง (เวลา 03.30-13.30 น.) ถือว่าเป็นบทเรียนที่สำคัญยิ่งทางยุทธวิธีของการรบในเมือง ที่สมควรได้มีการบันทึกไว้เป็นประวัติศาสตร์หน้าหนึ่งของการรบในเมือง”¹⁴

คอป. ละเลยคำให้สัมภาษณ์ของผู้สื่อข่าวไทยและเทศที่อยู่ในที่เกิดเหตุที่ระบุว่าทหารยิงอย่างไม่เลือกหน้า เช่น คำให้สัมภาษณ์ของผู้สื่อข่าวต่างชาติที่ปรากฏในรายงานขององค์กร Reporters Without Borders:

เรามีแนวโน้มที่จะคิดว่ากฎการใช้กำลังของกองทัพไทยอนุญาตให้ทหารยิงพลเรือนคนไหนก็ตามที่อยู่ในเขตพื้นที่ของคนเสื้อแดง ไม่ใช่แค่คนที่ติดอาวุธ ผมเห็นผู้ชุมนุมเสื้อแดงไร้อาวุธจำนวนมากถูกฆ่าหรือได้รับบาดเจ็บจากกระสุนที่ทหารเป็นผู้ยิง เราไม่สามารถถามความคิดเห็นใดๆ จากเจ้าหน้าที่ทหารในประเด็นเรื่องกฎการใช้กำลังนี้ได้เลย… ใครก็ตามที่อยู่ในเขตเสื้อแดง รวมทั้งนักข่าว เสี่ยงที่จะถูกฆ่าหรือได้รับบาดเจ็บ สิ่งนี้ชัดเจนมากยิ่งขึ้นอีกในวันสุดท้าย¹⁵

ช่างภาพของ นสพ.เดอะเนชั่น ซึ่งได้รับบาดเจ็บจากการถูกยิงบริเวณถนนราชปรารภในช่วงบ่ายของวันที่ 15 พฤษภาคม เชื่อว่าเขาถูกยิงโดยทหาร “ผมอยู่กับผู้ชุมนุมประมาณ 50 คน ซึ่งพยายามจะเคลื่อนเข้าไปใกล้ทหาร คนเสื้อแดงใช้ยางรถยนต์เป็นเกราะป้องกัน แต่พวกเขาไม่มีอาวุธ จู่ๆ ทหารก็ยิงกระสุนจริงเข้ามา ทีแรกผมคิดว่าเป็นแค่การยิงขู่ แต่พวกเขายังคงใช้อาวุธอัตโนมัติระดมยิงไม่หยุด ผมเริ่มออกวิ่งเพื่อหาที่หลบ แต่ถูกยิงก่อนจะถึงที่หลบภัยไม่กี่เซนติเมตร… ผมสามารถพูดได้ว่าผมถูกยิงอย่างจงใจ ตอนที่ทหารบุกโจมตี ผมอยู่ไกลจากกลุ่มผู้ชุมนุมเกินกว่าที่ใครจะสามารถอ้างได้ว่ามันเป็นอุบัติเหตุ เป็นไปได้ว่าทหารไม่ต้องการให้ผมถ่ายภาพ”¹⁶

แม้แต่กรณีเซ็นทรัลเวิลด์ คอป. ก็ย้ำว่าพบผู้ชุมนุมและชายใส่ชุดสีดำอยู่ในตัวอาคารถึง 4 จุด¹⁷ โดยเห็นว่าเป็นผลจากการปลุกปั่นยั่วยุของแกนนำ นปช. ที่ให้ผู้ชุมนุมใช้ความรุนแรงและเผาสถานที่หลายครั้งหลายหน¹⁸ คอป. จึงสรุปว่า “ไม่ปรากฏพยานหลักฐานว่าเจ้าหน้าที่ทหารเป็นผู้กระทำหรือเกี่ยวข้อง” คอป. ยังย้ำข้อมูลจากฝ่ายทหารว่า ในระหว่างที่อาคารเซ็นทรัลเวิลด์กำลังลุกไหม้ “เจ้าหน้าที่ทหารได้รับคำสั่งให้ถอนกำลังกลับทันทีเนื่องด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัย” ซึ่งเจ้าหน้าที่สามารถเข้าควบคุมพื้นที่บริเวณดังกล่าวได้ในเวลาหลัง 21.00 น.” ข้อความนี้ของ คอป. ได้ถูกล้มล้างโดยศาล ดังที่กล่าวมาข้างต้น

ที่น่าประหลาดใจอย่างยิ่งคือ คอป. ไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับการวางเพลิงสถานที่ราชการในต่างจังหวัด แต่ก็สามารถเขียนในลักษณะที่ทำให้ผู้อ่านเชื่อว่าเป็นฝีมือของผู้ชุมนุม ซึ่งอยู่ในอารมณ์โกรธแค้นเพราะการยั่วยุของแกนนำ นปช. และวิทยุชุมชน¹⁹

ในขณะที่ชื่อของ คอป. ระบุว่าพวกเขามีภารกิจค้นหาความจริงเพื่อความปรองดองของสังคม แต่บทวิเคราะห์ของ ดันแคน แม็คคาร์โก (Duncan McCargo) และ นฤมล ทับจุมพล²⁰ กลับชี้ว่า คอป. ขาดความเป็นกลางและอิสระในการทำหน้าที่ค้นหาความจริง พวกเขาไม่พยายามที่จะปิดบังอคติและความไม่ชอบทักษิณ ซ้ำร้ายผลงานของ คอป. ไม่เข้านิยามมาตรฐานคณะกรรมการค้นหาความจริงด้วยซ้ำ รวมทั้งการแสวงหาความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่านก็ไม่ได้มีอยู่จริง เพราะผู้ที่ก่อตั้ง คอป. คือรัฐบาลอภิสิทธิ์ที่เป็นคู่กรณีในความขัดแย้งโดยตรง และทั้งรัฐบาลอภิสิทธิ์และผู้นำกองทัพที่เกี่ยวข้องกับการสลายการชุมนุม ยังคงมีอำนาจต่อไป ไม่มีการเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตย ที่จะเอื้ออำนวยให้การทำงานของคณะกรรมการเป็นอิสระและเอื้อให้เกิดความยุติธรรมแก่เหยื่อได้จริง

แมคคาร์โกและนฤมลสรุปว่า ความผิดพลาดอย่างฉกรรจ์ของ คอป. ที่ไม่วิพากษ์ปฏิบัติการของทหาร เท่ากับช่วยแผ้วถางทางให้กับการรัฐประหารในปี 2557 นั่นเอง กล่าวคือ ในขณะที่ คอป. มีข้อเสนอแนะให้มีการนิรโทษกรรม โดยเตือนว่าต้องกระทำอย่างระมัดระวัง และไม่เห็นด้วยกับการนิรโทษแบบเหมาเข่ง แต่เมื่อ คอป. ไม่ได้เรียกร้องอย่างหนักแน่นเพียงพอให้ผู้ที่เกี่ยวข้องกับความรุนแรงต้องรับผิด (accountability) จึงส่งผลให้ในด้านหนึ่ง คอป. ได้เปิดทางให้กับ รัฐบาลยิ่งลักษณ์ผลักดันกฎหมายนิรโทษกรรมเหมาเข่ง แต่ในอีกด้านหนึ่ง คอป. ล้มเหลวในการท้าทายการไม่ต้องรับผิดของทหาร จึงเท่ากับ คอป. ช่วยแผ้วทางให้ประเทศไทยกลับคืนสู่การปกครองของทหารอีกครั้ง ข้ออ้างของทหารที่ว่าตนเป็นเพียงคนกลางที่ทำหน้าที่รักษากฎระเบียบของบ้านเมืองจึงไม่ได้ถูกตั้งคำถามเลย คอป. ไม่เพียงล้มเหลวในการส่งเสริมวัฒนธรรมที่ผู้กระทำผิดต้องรับผิด แต่ยังสนับสนุนวัฒนธรรมที่ผู้กระทำผิดลอยนวลและการนิรโทษกรรมด้วย เมื่อคณะกรรมการค้นหาความจริง ไม่สามารถให้คำอธิบายที่น่าเชื่อถือแก่สังคมได้ ก็เท่ากับได้ทำลายจุดมุ่งหมายของตนเอง (counterproductive)

รัฐประหาร 2557 กับกรณีเมษา-พฤษภา 2553

หลังจากศาลมีคำวินิจฉัยในการไต่สวนการตายของผู้ชุมนุมอย่างน้อย 17 ราย ว่าประชาชนเสียชีวิตจากกระสุนที่ยิงมาจากฝั่งทหาร ในเดือนตุลาคม 2556 อัยการสูงสุดจึงได้สั่งฟ้อง นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ และ นายสุเทพ เทือกสุบรรณ ในความผิดฐานร่วมกันก่อหรือใช้ให้ผู้อื่นกระทำหรือฐานฆ่าผู้อื่น และพยายามฆ่า อย่างไรก็ตาม เพียง 3 เดือนหลังรัฐประหารโดย คสช. ศาลอาญาได้กลับคำพิพากษายกฟ้องทั้งสองคน ด้วยเหตุผลว่าการกระทำดังกล่าวของนายอภิสิทธิ์และนายสุเทพเป็นการใช้อำนาจ ตำแหน่ง หน้าที่ราชการในฐานะนายกรัฐมนตรี และรองนายกรัฐมนตรี รวมทั้งผู้อำนวยการ ศอฉ. ไม่ใช่การกระทำทางอาญาที่กระทำโดยส่วนตัวหรือนอกเหนือหน้าที่ราชการ ฉะนั้น จึงเป็นกรณีที่อยู่ในอำนาจการไต่สวนของคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ปปช.) และหาก ปปช. ชี้มูลความผิดก็ต้องยื่นฟ้องคดีต่อศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง

คำพิพากษาดังกล่าวส่งผลให้กระบวนการพิจารณาคดีต่อนายอภิสิทธิ์และนายสุเทพ เป็นเพียง ‘ข้อหากระทำผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการ’ เท่านั้น ซึ่งในที่สุด ปปช. ก็มีมติไม่ยื่นฟ้องต่อทั้งสองคน นี่ไม่ใช่สิ่งที่น่าแปลกใจเลยสักนิดเมื่อเราได้ประจักษ์ถึงการกระทำหน้าที่ของ ปปช. ตลอดช่วงวิกฤติการเมืองที่ผ่านมา

ก่อนหน้าการรัฐประหาร ผู้นำทหารดูจะวิตกกังวลกับข้อกล่าวหาว่ากองทัพเกี่ยวข้องกับการตายของผู้ชุมนุมไม่น้อย ในการไต่สวนการตายกรณี 6 ศพวัดปทุมฯ เมื่อพยานหลักฐานชี้ชัดว่ากระสุนที่พบในร่างของผู้เสียชีวิตตรงกับกระสุนที่กองทัพใช้ กองทัพได้ออกคำแถลงในทันทีว่ากระสุนเหล่านั้นอาจเป็นฝีมือของผู้ชุมนุมที่ขโมยลูกกระสุนและปืนจากกองทัพไปก่อนหน้านี้ก็เป็นได้²¹ พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ในขณะดำรงตำแหน่ง ผบ.ทบ. ถึงกับเอ่ยปากว่าต้องการให้การไต่สวนการตายกระทำแบบลับ²²

ฉะนั้น จึงไม่น่าแปลกใจที่หลังการรัฐประหารโดย คสช. กระบวนการยุติธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับความรุนแรงปี 2553 จึงเกิดการพลิกผันจากหน้ามือเป็นหลังมือ จนกล่าวได้ว่าการจัดการกับความจริงของเหตุการณ์เมษา-พฤษภา 53 ให้เรียบร้อยเป็นหนึ่งในจุดประสงค์ของการรัฐประหาร โดยเป็นสิ่งที่ยืนยันว่า ‘ความจริง’ ‘ความยุติธรรม’ ‘การรับผิด’ ยังสามารถหลอกหลอนพวกเขาได้ต่อไปตราบเท่าที่เราไม่ปล่อยให้สิ่งเหล่านี้เงียบหายไปกับอำนาจที่ไม่ชอบธรรม

• Facebook
• Twitter
• Line

Author

พวงทอง ภวัครพันธุ์
อาจารย์ประจำภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เคยเป็นผู้ประสานงาน 'ศูนย์ข้อมูลประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์เมษา-พฤษภา 53' (ศปช.) อันเป็นการรวมตัวกันของกลุ่มนักวิชาการและนักกิจกรรมทางสังคมกลุ่มหนึ่ง จุดมุ่งหมายของ ศปช. คือจัดทำรายงานค้นหาความจริงเกี่ยวกับล้อมปราบในปี 53 ซึ่งถือเป็นการทำงานคู่ขนานและตรวจสอบการทำงานของ คอป. ที่จัดตั้งโดยรัฐบาลอภิสิทธิ์ ซึ่งถือเป็นคู่กรณีในความขัดแย้งดังกล่าว

Photographer

ปฏิภัทร จันทร์ทอง
เคยทำงานภาพข่าวที่ Bangkok Post ปัจจุบันเป็นสมาชิก Realframe และ TNP ยังคงทำงานถ่ายภาพและรับจ้างทั่วไป