เรื่อง: ปริชาติ หาญตนศิริสกุล
ภาพ: watchwatermarkmovie.com /
thecreatorsproject.vice.com
เล่ากันมาว่า คนไทยและสายน้ำเป็นของคู่กัน…ในสมัยก่อนคนไทยมักสร้างบ้านริมน้ำ สัญจรทางน้ำ และมีประเพณีที่เกี่ยวข้องกับน้ำที่สืบทอดมาถึงปัจจุบันมากมาย
อันที่จริงไม่ต้องให้ใครมาเล่าก็ได้ เพราะทุกสิ่งอย่างทั้งคน สัตว์ ท้องฟ้า พระอาทิตย์ และพระจันทร์ ต่างก็เกี่ยวข้องกับน้ำด้วยกันทั้งนั้น
Watermark เปิดฉากด้วยทิวทัศน์ตระการตาในมุมสูงที่บอกเล่าสถานภาพน้ำในประเทศต่างๆ แล้วพาเราตามน้ำตามเรื่องตามราวในแต่ละที่ ทั้งสหรัฐอเมริกา เม็กซิโก จีน อินเดีย และพาไปดูน้ำแข็งที่ขั้วโลกเหนือ แต่ละสถานที่มีปรากฏการณ์ทางน้ำแตกต่างกัน หลายประเทศมีน้ำใสไหลเย็นให้ใช้อย่างอุดม แต่บางประเทศกลับเหลือเพียงรอยแตกระแหงเป็นอนุสรณ์สถานที่สายน้ำเคยจรมา
ในบางประเทศแม่น้ำเป็นตัวแทนแห่งความศักดิ์สิทธิ์ที่คนเคารพบูชา บางประเทศใช้แหล่งน้ำเป็นต้นทางของอุตสาหกรรมให้ธุรกิจของตนหมุนเวียนไป สำหรับคนบางกลุ่มน้ำเป็นที่ทำมาหาเลี้ยงปากท้องจากรุ่นสู่รุ่น และสำหรับบางคนน้ำก็เป็น ‘เอนเตอร์เทนเนอร์’ ที่น่าตื่นตา
แต่ทุกครั้งที่หนังฉายความรื่นเริงของคนกับแหล่งน้ำในเหตุการณ์หนึ่ง มันจะตัดฉับเข้าสู่เฟรมภาพที่ดูเศร้าสร้อยของอีกที่หนึ่ง
สำหรับฉัน…ความเศร้าที่สุดคือ วันหนึ่งแหล่งน้ำที่เราคุ้นเคยกลับกลายเป็นเพียง ‘ภาพจำ’ อย่างที่ชาวประมงคนหนึ่งบอกแก่ตนเองขณะเป็นสุขว่า ไม่มีอะไรเป็นตลอดกาล ซึ่งพ้องกับนักวิชาการอีกคนที่อธิบายเหตุผลของการทำวิจัยน้ำแข็งที่ขั้วโลกว่าสายน้ำทุกสายมีที่มาและที่ที่จะไป
แม้มนุษย์เป็นสัตว์ฉลาดที่หาวิธีใช้ทรัพยากรทางน้ำได้หลากหลาย แต่ทุกทวีปย่อมประสบปัญหาอุทกภัยที่มนุษย์ไม่อาจจยับยั้งได้ ไม่ใช่แค่ในประเทศไทยเท่านั้น ทางฟากโลกตะวันตกก็ประสบปัญหา ยกตัวอย่าง แม่น้ำโคโลราโด (Colorado River) ที่มีทิศทางการไหลจากทวีปอเมริกาเหนือสู่ทวีปอเมริกาใต้ ลงสู่ทะเลสาบมี้ด (Lake Mead) ในลาสเวกัส และไหลออกทะเลในอ่าวแคลิฟอร์เนีย ผ่านมายังประเทศเม็กซิโก
โคโลราโดเป็นแหล่งกำเนิดของแกรนด์แคนยอน และเป็นแม่น้ำที่นักท่องเที่ยวหลายคนนิยมแวะเวียนมาล่องแก่งและชื่นชมทัศนียภาพความงาม ทว่าเนื่องจากปัญหาสิ่งแวดล้อมทำให้สภาพอากาศเปลี่ยนแปลง แม่น้ำโคโลราโดมีปริมาณน้อยลงจนไม่สามารถไหลไปสู่แหล่งน้ำในเม็กซิโกได้ และเหตุที่แม่น้ำโคโลราโดไหลผ่านหลายรัฐ จึงนำไปสู่การตั้งคณะกรรมการเพื่อจัดประชุมและหาทางแก้ปัญหาร่วมกัน
ขณะที่บางรัฐในสหรัฐแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำด้วยการออกมาตรการกดดันประชาชนให้อุปโภคน้ำน้อยลง เช่น ในเมืองลาสเวกัสและคลาร์คเคาน์ตี (Clark County) ก็นำการคิดค่าน้ำแบบขั้นบันไดมาใช้กับผู้ประกอบการ เพื่อให้ผู้ประกอบการรายใหญ่อย่างธุรกิจคาสิโนวางระบบการใช้น้ำอย่างประหยัดขึ้น
ดูเหมือนว่าขณะนี้สหรัฐและอีกหลายประเทศทั่วโลกต่างยกปัญหาการจัดการน้ำขึ้นเป็นปัญหาเร่งด่วน เพราะมนุษย์ขาดน้ำไม่ได้ อย่างไรก็ตามเรายังยืนยันคำเดิมว่า สิ่งที่เรารู้ ไม่ได้รู้เพื่อสร้างความหวาดกลัวแต่รู้เพื่อสร้างความตระหนัก และรู้เพื่อหาทางจัดการปัญหาอย่างถูกต้อง
เหมือนที่นักวิทยาศาสตร์ท่านหนึ่งกล่าวว่า เมื่อคุณรู้ที่มาและที่จะไปของสายน้ำ คุณจะไม่กลัว
Watermark เป็นหนังสารคดีสัญชาติแคนาดา จัดฉายในงาน ‘Climate Change and Managing Our Relationship with Water’ โดยสถานทูตแคนาดา และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เมื่อวันที่ 16 กันยายน 2559
อ้างอิงข้อมูลจาก:
ปัญหาน้ำ…ปัญหากระบวนทัศน์ โดย พีร์ พงศ์พิพัฒนพันธุ์
Author
