ความเข้าใจต่อเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์มักจะถูกโฟกัสไปยังตัวละครที่ถูกบันทึกไว้ ทว่าบางครั้งตัวละครที่มีส่วนและบทบาทสำคัญมักถูกลืมกระทั่งเลือนหายไปจากหน้าประวัติศาสตร์ในที่สุด เหตุการณ์วันอภิวัฒน์สยาม 24 มิถุนายน 2475 เป็นวันสำคัญบนหน้าประวัติศาสตร์ระบอบประชาธิปไตยไทยอย่างไม่อาจปฏิเสธ แต่เรามักจดจำแต่เพียงชื่อของ ปรีดี พนมยงค์, พันตรีหลวงพิบูลสงคราม ในฐานะผู้นำคณะก่อการฝ่ายพลเรือนและทหาร ทว่าจากการค้นคว้าของอดีตของครูประชาบาลและตำรวจสนามในกรณีพิพาทอินโดจีนฝรั่งเศส จนมาสู่นักเขียน นักหนังสือพิมพ์ของ ‘นายหนหวย’ หรือ ศิลปะชัย ชาญเฉลิม กลับพบว่า อีกหนึ่งตัวละครที่ถูกมองข้ามไปคือ ทหารเรือ ซึ่งมีบทบาทสำคัญไม่น้อยไปกว่ากองกำลังของฝ่ายทหารบกภายใต้การนำของพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา
เพราะการปฏิวัติ พ.ศ. 2475 นั้น กำลังของฝ่ายทหารเรือมีความเป็นปึกแผ่นและออกปฏิบัติการก่อนหน่วยอื่นทั้งหมด พยานเอกสารในเรื่องนี้คือภาพถ่ายเหตุการณ์ในตอนเช้าของวันที่ 24 มิถุนายน 2475 จะปรากฏมีแต่ภาพทหารเรือออกรักษาความสงบในบริเวณหน้าลานพระบรมรูปทรงม้าและถนนราชดำเนินนอก
– หน้า 8
ทหารเรือปฏิวัติ ของ ‘นายหนหวย’ บอกเล่าจุดเริ่มของกองทัพเรือสั้นๆ ในฐานกรมทหารเรือตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ก่อนจะมาพูดถึงบรรดาตัวละครเด่นๆ ในคณะราษฎร โดยเฉพาะบทบาทของ สินธุ์ กมลนาวิน หรือ หลวงสินธุ์สงครามชัย ในฐานะของผู้อำนวยการโรงเรียนนายทหารหนึ่งปีก่อนเหตุการณ์ 2475 ด้วยท่าทีของการเล่าในรูปแบบสารคดีกึ่งนิยาย มีทั้งสำบัดสำนวนที่หากเป็นร่วมสมัยหน่อย คือ ‘การแซะ’ และการบอกบทราวกับผู้เขียนไปร่วมอยู่ในเหตุการณ์ ณ ขณะนั้น ไม่ว่าจะเป็น
ผลไม้ที่หลวงสินธุ์บ่ม
หรือ
…พอได้เวลา ทวี บุณยเกตุ ก็เอ่ยขึ้นว่า “ผมอยากจะเผยความในใจสักอย่างหนึ่งจะพอพูดได้ไหม?” แล้วหันไปสบตาหลวงสินธุ์ฯ จึงพยักหน้าให้พูด
– หน้า 25
ถ้ามองในแง่ของลีลาการเขียนก็ไม่ผิดแปลกอะไรหากอยู่ในรูปแบบของนิยาย แต่พอมาอยู่ในรูปของหนังสือสารคดีที่มีเนื้อหายึดโยงกับประวัติศาสตร์สำคัญทางการเมืองแล้วก็อดพิพักพิพ่วนไม่ได้
กระนั้นปฏิเสธไม่ได้เช่นกันว่า ทหารเรือปฏิวัติ เป็นหนังสือที่อ่านสนุกในเชิงเกร็ดประวัติศาสตร์ที่ผู้เขียนอุตสาหะสรรหามาบอกเล่าได้อย่างสนุกและน่าติดตาม เช่น ส่วนหนึ่งของหนังสือที่ ปรีดี พนมยงค์ เขียนไว้อาลัยให้แก่ หลวงสังวรยุทธกิจ ปี 2516 ถึงแผนตลิ่งชันที่หลวงสังวรฯ เป็นผู้รับผิดชอบในเหตุการณ์วันอภิวัฒน์สยาม โดยนัยยะของการที่ ‘นายหนหวย’ นำบางบทของหนังสือไว้อาลัยนี้มาบอกเล่า เพื่อจะบอกว่าการก่อการกบฏในมุมมองของ ‘นายหนหวย’ กระทำโดยไม่เสียเลือดเสียเนื้อได้ ปรีดีและแกนนำของคณะราษฎรได้นำมาจากหนังสือที่ชื่อ เทคนิครัฐประหาร ที่แต่งโดย มาลาปาร์เตอะ
มิพักต้องพูดถึงทัศนะของ ‘นายหนหวย’ ที่กล่าวในวงเล็บว่า
(หลวงประดิษฐ์ฯ ใช้คำว่า ‘อภิวัฒน์’ แทนคำว่า ‘ปฏิวัติ’ ภายหลังที่หนีออกจากเมืองไทยไปแล้ว นับว่าเป็นศัพท์ทางวิชาการใหม่ของท่านในวัยชรา)
– หน้า 36
สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ บอกเล่าไว้ในส่วนคำนำเสนอว่า
…สรุปแล้ว งานเขียนเรื่อง ทหารเรือปฏิวัติ ของนายหนหวยเล่มนี้ ให้ภาพการก่อตัวและปฏิบัติการของฝ่ายทหารเรือของคณะราษฎรเป็นอย่างดี ตั้งแต่ น.ต.หลวงสินธุสงครามชัยเริ่มชักชวนนายทหารเรือเข้าร่วมกับการปฏิวัติไปจนถึงวันยึดอำนาจ ซึ่งยังไม่มีงานเขียนใดที่ให้ภาพได้ดีและชัดเจนเท่านี้… และ …สำหรับหนังสือเรื่อง ทหารเรือปฏิวัติ ของ นายหนหวย แม้ว่าจะเล่าเรื่องเกี่ยวกับบทบาทของทหารเรือฝ่ายคณะราษฎรได้ขัดเจน แต่ประเด็นที่ต้องอธิบายเพิ่มเติมคือ นายหนหวยน่าจะไม่ได้มีแนวคิดในลักษณะที่สนับสนุนคณะราษฎรมากนัก แต่มีแนวโน้มที่จะเห็นใจฝ่ายพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ และกรมพระนครสวรรค์วรพินิตมากกว่า…
คงไม่มีบทสรุปต่อหนังสือเล่มนี้ได้ดีไปกว่าที่สุธาชัยเขีบน และถ้าหากในหัวใจผู้รักประชาธิปไตยไม่รู้สึกเหมือนโดนเสียดเย้ยจากท่วงทีของ ‘นายหนหวย’ แล้วก็อยากให้ลองหามาอ่านกัน อย่างน้อยที่สุดเชื่อว่าจะได้ความบันเทิงแน่นอน
ทหารเรือปฏิวัติ
นายหนหวย
สำนักพิมพ์ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพิเศษ
Author
