การจัดตั้งรัฐบาลใหม่นำโดยพรรคเพื่อไทยดูท่าไม่ค่อยราบรื่นอย่างที่คิด หลังจากการงัดข้อของพรรคร่วมรัฐบาลในการต่อรองจัดสรรตำแหน่งรัฐมนตรีให้เสร็จสิ้นก่อนการเลือกนายกรัฐมนตรีซึ่งคาดว่าจะมีขึ้นในวันที่ 22 สิงหาคมนี้ และหากการเลือกนายกรัฐมนตรีไม่สะดุดไปเสียก่อน ประเทศไทยจะมีรัฐบาลชุดใหม่อย่างเร็วที่สุดในเดือนกันยายนนี้
ในระหว่างที่ฝุ่นยังคงตลบ เหล่านักกิจกรรมทางการเมืองได้รวมตัวกันในนาม ‘กลุ่มประชาชนร่างรัฐธรรมนูญ’ นำโดย iLaw พร้อมด้วยองค์กรภาคประชาชนอีกจำนวนมาก อันเนื่องมาจาก MOU การร่วมรัฐบาลของพรรคเพื่อไทยและพรรคภูมิใจไทย ที่ลงนามเมื่อต้นเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา ได้มีมติร่วมกันว่าในการประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) วาระแรกจะมีการพิจารณาเรื่องการทำประชามติแก้ไขรัฐธรรมนูญและตั้งสมาชิกร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.) หากการจัดตั้งรัฐบาลสำเร็จลุล่วง จะทำให้อย่างน้อยในช่วงปลายปีนี้ต้องมีการทำประชามติ ครั้งที่ 1 เกิดขึ้น
ภาคประชาชนเร่งล่ารายชื่อเสนอ ‘คำถามประชามติ’
ข้อกังวลของกลุ่มประชาชนร่างรัฐธรรมนูญเห็นว่า หากเกิดการทำประชามติภายในสิ้นปีนี้ ประชาชนอาจไม่สามารถล่วงรู้ได้เลยว่า ‘คำถามประชามติ’ ที่จะให้ประชาชนกากบาทเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบนั้นคืออะไร เพราะอาจมีแนวโน้มเหมือนกับคำถามพ่วงในการลงประชามติรับรองร่างรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ที่มีความกำกวมจนประชาชนทั่วไปยากจะเข้าใจ ดังนั้น ทางกลุ่มจึงออกมาเคลื่อนไหวเพื่อการติดกระดุมเม็ดแรกในการแก้ไขรัฐธรรมนูญให้ถูกต้อง โดยเริ่มจากการตั้งคำถามประชามติที่ชัดเจนเสียก่อน ซึ่งเป็นสิ่งที่ทุกคนต้องให้ความสำคัญในลำดับแรก รวมไปถึงที่มาของ สสร. ที่เน้นย้ำว่าต้องมาจากการเลือกตั้งของประชาชน ส่วนเนื้อหาของรัฐธรรมนูญนั้นทางกลุ่มยังไม่มีการเสนอใดๆ
แคมเปญ ‘เขียนใหม่ทั้งฉบับ เลือกตั้ง 100%’ จึงถูกชูขึ้นเพื่อเชิญชวนประชาชนเข้าชื่อเสนอทำประชามติต่อคณะรัฐมนตรี อันเป็นบันไดขั้นแรกสู่การร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดยประชาชน ตามกลไกพระราชบัญญัติประชามติ 2564 ที่ต้องการรายชื่ออย่างน้อย 50,000 รายชื่อ เพื่อส่งให้คณะรัฐมนตรีอนุมัติทำประชามติโดยใช้ ‘คำถามที่ประชาชนกำหนดเอง’ ทันทีที่รัฐบาลใหม่ซึ่งนำโดยพรรคเพื่อไทยจัดตั้งสำเร็จ
‘5 ขั้นตอน 4 คูหา’ เส้นทางลูกรังกำเนิดรัฐธรรมนูญใหม่
แน่นอนว่ารัฐธรรมนูญ 2560 เต็มไปด้วยกลไกซับซ้อน โดยมุ่งหวังให้การแก้ไขรัฐธรรมนูญไม่สามารถทำได้อย่างง่ายดาย หากต้องการแก้ไขหรือจัดทำรัฐธรรมนูญใหม่ทั้งฉบับ ประชาชนจะต้องเดินทางผ่าน ‘ทางลูกรัง’ ใน 5 ขั้นตอน และ 4 คูหาลงคะแนน
นายนันทวัฒน์ ศักดิ์สกุลคุณากร คณะรณรงค์เพื่อรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน (ครช.) หนึ่งในภาคีกลุ่มประชาชนร่างรัฐธรรมนูญ อธิบายในระหว่างการแถลงข่าวเมื่อวันที่ 13 สิงหาคม ว่า การทำรัฐธรรมนูญใหม่นั้นจะต้องผ่าน ‘5 ขั้นตอน 4 คูหา’ ที่ประกอบไปด้วย
- (คูหาที่ 1) ประชามติ ครั้งที่ 1 เพื่อเสนอว่ารัฐสภาต้องแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 ซึ่งสามารถกระทำได้ผ่าน 3 วิธีการคือ
- รัฐสภามีมติเห็นชอบ
- ครม. มีมติเห็นชอบ
- ประชาชนเข้าชื่อ 50,000 ชื่อ
- รัฐสภามีมติแก้ไขรัฐธรรมนูญ มาตรา 256 โดยเพิ่มเนื้อหาของกระบวนการได้มาซึ่ง สสร. ภายใต้การพิจารณาของ สส. และ สว. ในรัฐสภา 3 วาระ
- (คูหาที่ 2) ประชามติ ครั้งที่ 2 รับรองการแก้ไขรัฐธรรมนูญ มาตรา 256
- (คูหาที่ 3) เลือกตั้ง สสร. จากการแก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 256 กำหนดที่มาของ สสร. จากการเลือกตั้ง ก่อนการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่
- (คูหาที่ 4) ประชามติครั้งสุดท้าย รับรองร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่
ทั้งนี้ กลุ่มประชาชนร่างรัฐธรรมนูญได้ประเมินระยะเวลาของกระบวนการทั้งหมดว่า อาจจะต้องใช้เวลาถึง 2 ปี นับตั้งแต่การทำประชามติในครั้งแรกจนถึงการรับรองร่างรัฐธรรมนูญแบบ 5 ขั้นตอน 4 คูหา ดังไทม์ไลน์ต่อไปนี้
- ประชามติ ครั้งที่ 1: ปลายปี 2566
- รัฐสภาแก้ไข ม.256 ผ่าน 3 วาระ: ภายในครึ่งปี 2567
- ประชามติ ครั้งที่ 2: กลางปี 2567
- เลือกตั้ง สสร.: ปลายปี 2567
- ประชามติร่างรัฐธรรมนูญ: สิงหาคม 2568
จากกระบวนการดังกล่าวพอจะทำให้เห็นภาพและกรอบระยะเวลา ซึ่งในความเป็นจริงอาจใช้เวลามากกว่าที่เห็นก็เป็นได้ และในระหว่างนั้น อาจมีการปัดตกข้อเสนอของประชาชนก็ได้เช่นกัน
ภายใต้สภาวะฝุ่นตลบทางการเมืองที่เปลี่ยนแปลงทุกๆ 24 ชั่วโมง อาจส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการจัดตั้งรัฐบาลและการผลักดันการแก้ไขรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะความกระตือรือร้นของนักการเมืองฝ่ายรัฐบาลในการแก้ไขรัฐธรรมนูญจะยังมีความมุ่งมั่นเหมือนในอดีตที่ผ่านมาหรือไม่
ขณะที่การเจรจาต่อรองทางการเมืองอาจทำให้การแก้ไขรัฐธรรมนูญมีเพียงแค่การแก้ไขมาตรา 272 เพื่อยกเลิกอำนาจในการเลือกนายกรัฐมนตรีของ สว. อย่างเดียวก็ได้ จนมองว่ารัฐธรรมนูญ 2560 เข้าสู่ภาวะปกติแล้ว ไม่ต้องแก้ไขต่อ ทั้งที่ปัญหาทางการเมืองที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน เกิดจากรัฐธรรมนูญอาบยาพิษของคณะรัฐประหาร ตั้งแต่ที่มาและเนื้อหา พร้อมกลไลที่ซับซ้อนซ่อนกล จนทำให้ไม่สามารถแก้ไขหรือเขียนใหม่ทั้งฉบับได้อย่างง่ายดาย
Author
Illustrator
