เมื่อ ‘ความบันเทิง’ คือช่องทางหนึ่งในการหลีกหนีจากโลกการเรียนและชีวิตการทำงานอันแสนเหี่ยวเฉา คนหนุ่มสาวจากทุกซอกมุมของประเทศจึงมักแสวงหาพื้นที่เหล่านั้นผ่านการฟังดนตรี เสพบรรยากาศ และดื่มด่ำไปกับศิลปินมากหน้าหลายตาในเทศกาลดนตรีประจำปี
‘Big Mountain Music Festival’ คือตัวอย่างของพื้นที่นั้น และเป็นตัวเลือกหลักของหนุ่มสาวชาวไทยที่ต้องการความเบิกบานในชีวิตอันจำเจของตนบ้าง แม้บางรายอาจหนีเสือปะจระเข้เมื่อต้องเผชิญหน้ากับระบบภายในงานหรือการจัดการที่ย่ำแย่ แต่ส่วนใหญ่ก็ได้เจอกับความสุขและความบันเทิงที่กำลังแสวงหาจริงๆ
ปี 2565 เหล่าวัยรุ่นไทยได้เจอความสุขที่คาดไม่ถึง เมื่อมหกรรมดนตรีชื่อดังระดับประเทศได้ยก ‘ฮ้านหมอลำ’ มาตั้งตระหง่านบนเวทีเขาใหญ่เป็นปีแรก เรียกได้ว่าหนุ่มสาวบริเวณ ‘เดิ่นหน่าฮ้าน’ หรือหน้าเวทีล้วนถูกมนตร์สะกดจากเสียงเพลงบนเวทีของคณะหมอลำ ‘ระเบียบวาทะศิลป์’ พากันฟ้อนหน่าฮ่านแบบม่วนกุ๊บจนไม่สนใจเวทีอื่นๆ ภายในงาน
ท่ามกลางเสียงเพลงหมอลำดังกระหึ่มในโลกโซเชียลแทบทุกแพลตฟอร์ม คำถามที่น่าสนใจก็คือว่า ทำไมเสียงของระเบียบวาทะศิลป์จึงสามารถดึงกลุ่มคนหนุ่มสาวเหล่านั้นที่พยายามหลีกหนี ต่อสู้ และคัดง้างกับ ‘ระบบ’ และ ‘ระเบียบ’ บางอย่างในสังคม ให้สยบยอมต่อโลกของหมอลำได้
WAY จึงอยากชวนทำความรู้จักคณะหมอลำ #ระเบียบวาทะศิลป์ ให้มากขึ้น
ระเบียบวาทะศิลป์คือใคร
ชื่อวง: ระเบียบวาทะศิลป์
รูปแบบ: หมอลำหมู่
ทำนอง: ขอนแก่น
ก่อตั้ง: พ.ศ. 2507
อายุวง: 58 ปี
ผู้ก่อตั้ง: ‘คุณระเบียบ’ – ดวงจันทร์ พลล้ำ
สถานที่: บ้านสาวะถี ตำบลสาวะถี อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
ผู้บริหารปัจจุบัน: ภักดี พลล้ำ และ สุมิตรศักดิ์ พลล้ำ
สมาชิก: กว่า 300 คน
บอร์ดบริหาร
ผู้นำทีมงาน: ภักดี พลล้ำ และ สุมิตรศักดิ์ พลล้ำ
ทีมเบื้องหน้า
ทีมเบื้องหลัง
- แผนกคอนวอย (ติดตั้งเวที / ระบบเสียง / ระบบไฟ)
- แผนกศิลปกรรม (ออกแบบฉาก / ออกแบบชุด / ออกแบบโชว์การแสดง)
- แผนกสวัสดิการ (ดูแลอาหาร)
ระเบียบวาทะศิลป์มีโชว์อะไร
โดยทั่วไป ระเบียบวาทะศิลป์เริ่มทำการแสดงตั้งแต่เวลา 21.00-06.00 น. (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับข้อตกลงในสัญญา ซึ่งอาจเปลี่ยนแปลงได้ตามความเหมาะสม)
- Part 1: 21.00-21.30 น. ‘โชว์เปิด’ เพื่อเช็คความพร้อมของแดนซ์เซอร์และนักดนตรี) เปิดวง
- Part 2: 21.30-22.00 น. โชว์วัฒนธรรม ประเพณี เพลงจากวรรณกรรม นิยายพื้นบ้านอีสาน (ปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบไปบ้าง) โชว์วัฒนธรรม โชว์วัฒนธรรม 2
- Part 3: 22.00-22.30 น. โชว์คอนเสิร์ต เน้นเพลงลูกทุ่งหมอลำ ลูกทุ่งอินดี้ตามกระแส และโชว์โฆษณาจากสปอนเซอร์ คอนเสิร์ต
- Part 4: 22.30-23.15 น. โชว์ตลก โชว์ตลก
- Part 5: 23.15-23.30 น. โชว์คอนเสิร์ต ช่วงที่ 2
- Part 6: 23.30-05.20 น. โชว์ลำเรื่องต่อกลอน ทำนองขอนแก่น (คล้ายละครเวที เนื้อเรื่องจะเปลี่ยนไปทุกปี) ระยะเวลา 5 ชั่วโมง 20 นาที ลำเรื่องต่อกลอน
- Part 7: 05.20-06.00 โชว์เต้ยลา (ใช้เพลงเร็วหรือจังหวะเร่งในช่วงสุดท้ายของการแสดง) เต้ยลา
กล่าวโดยสรุป วงระเบียบวาทะศิลป์ใช้เวลาทำการแสดงโดยประมาณ 9 ชั่วโมง
การรับงานและอัตราค่าจ้าง
- ช่วงเวลาเดินสาย
โดยปกติ คณะหมอลำจะมีระยะเวลาเดินสายทำการแสดงหรือเรียกว่า ‘ฤดูกาล’ ฤดูกาลเดินสายของวงระเบียบวาทะศิลป์จะเริ่มตั้งแต่ช่วงออกพรรษาของทุกปี และจะสิ้นสุดเมื่อถึงช่วงเข้าพรรษา เพราะนอกจากเป็นการลดความเสี่ยงที่ต้องแสดงกลางแจ้งในฤดูฝนแล้ว ยังถือเป็นช่วงพักวง เพื่อวางแผนและเตรียมการสำหรับฤดูกาลต่อไปอีกด้วย
ฤดูกาลของระเบียบวาทะศิลป์แจกแจงได้ ดังนี้
- เริ่มเดินสายทำการแสดงทั่วประเทศ ตั้งแต่ออกพรรษา (เดือนตุลาคม) ถึงช่วงก่อนเข้าพรรษา (เดือนกรกฎาคม) รวมทั้งสิ้น 10 เดือน
- ช่วงพักวง ตั้งแต่ต้นเดือนสิงหาคมถึงปลายเดือนกันยายน รวมทั้งสิ้น 2 เดือน
- อัตราค่าจ้าง
ค่าจ้างขึ้นอยู่กับระยะทางของสถานที่แสดงและเจ้าภาพ ราคามาตรฐานเริ่มต้นที่ 280,000 บาท โดยระยะทางไป-กลับ ไม่เกิน 200 กิโลเมตร
หากต้องเดินทางแสดงไกลกว่าระยะมาตรฐาน 2-3 เท่า ราคาก็จะบวกเพิ่มจากราคาเริ่มต้น 2-3 เท่าเช่นกัน
ตัวอย่างเช่น หากต้องเดินทางไปทำการแสดงที่มีระยะทางไป-กลับรวมกัน 600 กิโลเมตร วงระเบียบวาทะศิลป์จะคิดราคา 560,000 บาท
ทั้งนี้ ราคาอาจเปลี่ยนแปลงได้ตามสถานการณ์ของแต่ละปี และตามข้อตกลงระหว่างเจ้าภาพผู้ว่าจ้างและวงหมอลำ
กระแสนิยม ‘การคอลแลปส์’ (collaboration) ระหว่างแบรนด์
“จากหมอลำหมู่ สู่เทรนด์อันดับ 1 ใน Twitter”
วงหมอลำระเบียบวาทะศิลป์ กลายเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมในวงกว้างมากขึ้นจากการคอลแลปส์ 2 หน คือ ระเบียบวาทะศิลป์ x Miss Grand Thailand 2022 และระเบียบวาทะศิลป์ x Big Mountain Music Festival 2022
ระเบียบวาทะศิลป์และวงหมอลำเครือข่ายสัญญาใจของลูกศิษย์
ระเบียบวาทะศิลป์เป็นวงหมอลำที่ผลิตศิลปินหมอลำคุณภาพดีออกมาไม่ขาดสาย นอกจากนี้ เจ้าของธุรกิจวงหมอลำต่างล้วนเรียนรู้หรือเป็นลูกศิษย์จากระเบียบวาทะศิลป์ แล้วนำไปต่อยอดขยายจนกลายเป็นอุตสาหกรรมบันเทิงระดับมหภาค (อีสาน) อาทิ
- พระเอกหมอลำ บอย ศิริชัย เจ้าของคณะหมอลำใจเกินร้อย บอย ศิริชัย
- พระเอกหมอลำ นก พงศกร เจ้าของคณะหมอลำนามวิหค นก พงศกร
- พระเอกหมอลำ แมน จักรพันธ์ เจ้าของคณะหมอลำขวัญใจ แมน จักรพันธ์
- พระเอกหมอลำ บู๊ท จักรพันธ์ ลำเพลิน เจ้าของคณะซานเล้าบันเทิงศิลป์ บู๊ท จักรพันธ์
‘เสียง’ จากหมอลำถึงรัฐบาล
“ระเบียบวาทะศิลป์ ศิลปินมหาชน และขออยู่เคียงข้างประชาชน”
ปี 2564 แฟนเพจ ‘ระเบียบวาทะศิลป์’ โพสต์แถลงการณ์กล่าวถึงความล้มเหลวของรัฐบาลในการบริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 เรียกร้องให้รัฐบาลรับผิดชอบจัดหาวัคซีน mRNA ให้บุคลากรทางแพทย์และประชาชนโดยเร็วที่สุด ระเบียบวาทะศิลป์ยังต้องการให้รัฐบาลเร่งเยียวยาประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากการบริหารที่ล้มเหลว เพื่อให้กลับมาใช้ชีวิตและทำงานได้อย่างปกติ (อ้างอิง : https://www.khaosod.co.th/entertainment/news_6507612)
เมื่อหมอลำ ไม่ได้เป็นแค่ศิลปะเพื่อสร้างความสุนทรีย์ แต่ยังคอยเป็นกระบอกเสียงสำคัญที่แสดงออกถึงอำนาจของศิลปะอันถูกเริ่มต้น ถูกดำเนิน และถูกสนับสนุนโดยประชาชนด้วยกันเอง
ในประวัติศาสตร์การต่อสู้ มีบันทึกร่องรอยของ ‘อำนาจศิลปะหมอลำ’ กับ ‘ระบอบอำนาจรัฐ’ ของ กบฏหมอลำโสภา พลตรี ชาวบ้านสาวะถี จังหวัดขอนแก่น ในปีพุทธศักราช 2482 หรือแม้กระทั่งการต่อสู้ของ ‘หมอลำแบงค์’ ปติวัฒน์ สาหร่ายแย้ม หลังการรัฐประหาร ปีพุทธศักราช 2557 คือสิ่งยืนยันแน่ชัดแล้วว่า ‘ศิลปะที่แท้จริงต้องไม่รับใช้ใคร แต่ต้องรับใช้ประชาชน’
นี่คือคำที่ยืนยันจากเสียงหมอลำอีกวง ที่บอกว่า “ฉันไม่สยบยอมต่อระบอบอำนาจ อันไม่ได้มาจากประชาชน”
Author
Illustrator
