ร่างกายที่แข็งแรงเป็นรากฐานของจิตใจที่แข็งแรง
ความข้อนี้เป็นสัจพจน์ (ข้อความเบื้องต้นที่ยอมรับกันว่าจริงโดยไม่ต้องพิสูจน์) แม้ว่าเราจะอธิบายเพิ่มเติมได้ การยอมรับร่างกายที่ไม่แข็งแรงก็เป็นหนทางไปสู่จิตใจที่แข็งแรงได้อยู่ เช่น เป็นมะเร็งแล้วยอมรับย่อมมีสุขภาพจิตที่ดีได้ เป็นต้น
แต่สำหรับผู้กำกับนโยบาย และนักโภชนาการ ร่างกายที่แข็งแรงย่อมเป็นรากฐานของจิตใจที่แข็งแรง
ร่างกายที่แข็งแรงของเด็กๆ เป็นรากฐานของ Executive Function หรือ EF ซึ่งเป็นความสามารถในการกำกับชีวิตของเด็กๆ อีกด้วย
เวลาเขียนหรือบรรยายเรื่อง EF ผมพูดเสมอว่าประเด็นของความจำใช้งานเป็นเรื่องของความเร็ว กล่าวคือความจำใช้งานเป็นความจำที่ต้องใช้ตรงหน้างาน มิใช่ความจำที่ใช้ในห้องสอบ สอบแล้วลืม พอถึงหน้างานมิได้นำไปใช้
เช่น จำได้ว่าตั้งครรภ์ทำอย่างไร เชื้อเอดส์ติดต่ออย่างไร แต่เมื่อถึงหน้างานบนเตียงนอนในบังกะโลตอนดึกๆ สักแห่งลืมใช้ถุงยางอนามัย เป็นต้น
ประเด็นคือความจำใช้งานจะต้องเดินทางมาถึงสมองส่วนหน้าพรีฟรันทัลคอร์เท็กซ์ (Prefrontal Cortex) ทันเวลาก่อนลงมือปฏิบัติการ (ในตัวอย่างข้างต้นคือลงมือมีเพศสัมพันธ์) ดังนั้นความจำใช้งานต้องเดินทางเร็ว
เราเพิ่มความเร็วของความจำใช้งานได้ 2 วิธี
วิธีที่ 1 คือช่วยให้การตัดแต่งสมองที่เรียกว่า synaptic pruning ซึ่งเกิดขึ้นตลอดเวลาและเข้มข้นมากขึ้นระหว่างเด็กอายุ 9-12 ปีเป็นไปอย่างดีที่สุด ผลจากการตัดแต่งสมองที่ดีจะทำให้การจัดกลุ่มทำงานของเซลล์ประสาทเรียบร้อยและการประสานงานระหว่างเซลล์ประสาทกลุ่มต่างๆ เป็นไปด้วยดี
วิธีที่ 2 คือช่วยเสริมสร้างกระบวนการ myelination คือการเพิ่มปลอกมัยอิลินให้แก่เส้นประสาท ด้วยวิธีนี้จะทำให้เซลล์ประสาทส่งสัญญาณประสาทได้รวดเร็วมากขึ้น และระยะพักที่เรียกว่า refractory period ของเซลล์หลังการชาร์จประจุไฟฟ้าแต่ละครั้งสั้นลง ผลรวมคือสัญญาณประสาทไปได้เร็วมากขึ้นอีก ความเร็วของข้อมูลนำไปสู่การยับยั้งชั่งใจที่ดีกว่าและการคิดวิเคราะห์หรือคิดยืดหยุ่นที่รอบด้านกว่า
จะมีเพศสัมพันธ์นั้นได้ แต่ออกไปซื้อถุงยางอนามัยมาก่อน
ผมมักพูดและเขียนต่อไปว่าสารมัยอิลินเพิ่มขึ้นได้จากกิจกรรมพื้นฐาน คือ อ่าน-เล่น-ทำงาน เขียนสั้นเพื่อให้คุณพ่อคุณแม่บ้านเราจดจำได้ง่าย
ถ้าจะเขียนให้ตรงตามตำรา สารมัยอิลิน (myelin) เพิ่มได้จากการนอนหลับให้เพียงพอ (ซึ่งทำได้ด้วยการอ่านนิทานก่อนนอนตรงเวลาทุกคืน) การออกกำลังกายสม่ำเสมอ (ซึ่งทำได้ด้วยการให้เด็กได้เล่นเสรีในสนามกลางแสงแดดมากพอ) การเข้าสังคมและเรียนรู้ทักษะซับซ้อน (ซึ่งทำได้ด้วยการจัดการศึกษาพื้นฐานให้เด็กๆ ได้ทำงานเป็นทีมเพื่อแก้โจทย์ปัญหา)
เอาภาษาอังกฤษไปครับ restful sleep, regular exercise, as well as socializing and learning complex new skills.
ที่ผมไม่ค่อยได้พูดหรือเขียนคือ ในตอนเริ่มต้น และตอนต่อๆ มา สารมัยอิลินได้จากโภชนาการที่ดี ต้นของต้นที่สุดคือนมแม่
นี่คือเหตุผลที่นมแม่เหนือกว่านมกล่อง มิวายจะว่านมกล่องชนิดใด มีสารมัยอิลินมากเพียงใดก็ตาม แต่สารมัยอิลินมิได้มีเฉพาะในนมแม่ สารอาหารดังต่อไปนี้มีส่วนในการสร้างเสริมมัยอิลินอย่างชัดเจนและเป็นที่พิสูจน์แล้ว ซึ่งอยู่นอกเหนือความเชี่ยวชาญของผม แต่ควรจะอยู่ในความเชี่ยวชาญของนักโภชนาการ
ได้แก่ น้ำมันปลา วิตามินบี 1 วิตามินบี 5 วิตามินบี 12 วิตามินซี วิตามินดี วิตามินเค ไอโอดีน สังกะสี เหล็ก ทองแดง โฟเลต คอเลสเตอรอล ไบโอติน โคลีน และเลซิทีน
รายชื่อสารอาหารเหล่านี้พบมากในอาหารอะไรของประเทศไทยและมีราคากี่บาท ควรมีใครบางคนแจกแจงให้เห็นอย่างชัดเจน (ก่อนอื่นเขียนชื่อสารอาหารที่เขียนถึงข้างต้นเป็นคำภาษาอังกฤษก่อน ด้วยยังมีสารบางชนิดที่ไม่มีชื่อในภาษาไทย อีกทั้งอาหารบางชนิดต้องการการแจกแจง เช่น น้ำมันปลา เป็นต้น) ด้วยเหตุผลที่น่าจะรู้อยู่แล้วว่าเราจัดอาหารกลางวันให้เด็กๆ มิใช่เพื่อให้เด็กอิ่ม
คุณภาพของอาหารเป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เราควรประกันให้ชัดเจนว่าเด็กต้องการสารอาหารอะไรจำนวนเท่าไร และสร้างการประกันที่มั่นใจได้ว่าเด็กไทยจะได้ทุกคนทุกวันไม่ว่าจะยากดีมีจนเท่าไรก็ตาม
จะว่าไปเรามีหลายเรื่องที่จำเป็นต้องประกันว่าเด็กไทยควรได้แน่ๆ มิใช่แค่เรื่องการตรวจสุขภาพหรือการรักษาพยาบาล นอกเหนือจากเรื่องการศึกษาและเรื่องสารอาหารแล้ว เรายังควรประกันได้ว่าเด็กไทยจะมีหนังสืออ่านฟรีมากพอแน่ๆ หรือมีสนามเด็กเล่นให้ได้เล่นฟรีอย่างเพียงพอแน่ๆ การทำงานเหล่านี้ไปวันๆ โดยไม่มีเป้าหมายที่ชัดเจนพอ นานเข้าก็ไม่ค่อยจะรู้ว่าทำไปทำไม
นำไปสู่คำสำคัญคือคำว่า สิทธิเด็ก
สิทธิเด็กไม่ควรหยุดเพียงแค่ป้องกันการละเมิดเด็ก ซึ่งก็ละเมิดกันทุกวัน ทั้งในบ้าน โรงเรียน และบนท้องถนน โดยสมาชิกในครอบครัว ครู และกระบวนการยุติธรรมตามลำดับ แต่ควรนำไปสู่การมองเห็นว่าเด็กมีสิทธิได้รับอะไรและประกันว่าเด็กต้องได้ด้วย
ปัจจุบันเราพบว่าโภชนาการที่ดีและการออกกำลังกายสม่ำเสมอเป็นสองปัจจัยที่ช่วยเสริมสร้างมัยอิลินบนเส้นประสาทได้มาก และควรได้รับการใส่ใจไปเรื่อยๆ ไม่เพียงเฉพาะในเด็กๆ แต่มีประโยชน์ในวัยผู้ใหญ่ด้วยเพราะช่วยป้องกันโรคต่างๆ ที่เกิดจากการเสื่อมสลายของเส้นประสาทในภายหลัง ที่น่ากลัวที่สุดคือ multiple sclerosis (MS)
ไม่เห็นหนทางที่จะไปถึงเรื่องแบบนี้ได้เลยหากบ้านเมืองไม่เป็นประชาธิปไตย หรือมีการปฏิรูประบบราชการอย่างแท้จริง
Author
Illustrator
