มีพาดหัวข่าวนักศึกษาฆ่าตัวตายเพราะเครียดจากการเรียนออนไลน์ แล้วข่าวถูกกลบด้วยรัฐประหารในพม่าอย่างรวดเร็ว
ไม่ควรมีจิตแพทย์คนใดจะบอกได้ว่านักศึกษาที่ฆ่าตัวตายนั้นมีสาเหตุมาจากความเครียดเนื่องจากการเรียนออนไลน์ เพราะว่าถ้าไม่ตรวจด้วยตนเองก็ไม่สามารถระบุได้ และถ้าตรวจด้วยตนเองก็ไม่สามารถบอกใครได้อยู่ดี เป็นข้อกำหนดทางจริยธรรมพื้นฐาน
นอกเหนือจากข่าวนักศึกษาฆ่าตัวตายเพราะเครียดจากการเรียนออนไลน์แล้ว ยังมีข่าวเรื่องนักเรียนที่ถูกฟ้องในคดีการเมืองมีอารมณ์เศร้า พ้นจากนี้ยังมีข่าวเรื่องอารมณ์เศร้าที่แพร่ระบาดในผู้คนที่กำลังประสบปัญหาด้านเศรษฐกิจเนื่องจากพิษโควิด 2 ในครั้งนี้เป็นจำนวนมาก
ทั้ง 3 กรณีที่ว่ามาไม่น่าแปลกใจ ที่ควรแปลกใจคือยังไม่มีรายงานวิจัยเรื่องนี้จากนักวิจัยที่เป็นอิสระจากรัฐหรือราชการ มีกรณีตัวอย่างมากมายให้เลือกศึกษา
คนเราฆ่าตัวตายได้จากอะไร?
คนเราฆ่าตัวตายได้จากผลรวมของปัจจัย 3 ส่วน คือด้านชีววิทยา จิตวิทยา และสังคมวิทยา
ความรู้เกี่ยวกับปัจจัยทั้งสามส่วนมีการพูดถึงมากแล้วในสื่อสาธารณะทุกวันนี้ แต่หลายครั้งก็ดูเหมือนเป็นการชี้นิ้วไปทุกทิศ จนกระทั่งไม่รู้ว่าเรื่องไหนกันแน่ที่สำคัญ และเรื่องไหนที่เป็นการคาดเดา
ปัจจัยทางชีววิทยาที่สำคัญคือพันธุกรรม หากผู้ที่ฆ่าตัวตายมีประวัติการฆ่าตัวตายสำเร็จในครอบครัวนำมาก่อน ข้อมูลนี้มีนัยยะสำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากการฆ่าตัวตายในครอบครัวนั้นเกิดแก่ญาติที่ใกล้ชิดมาก ได้แก่ ปู่ย่าตายาย พ่อแม่ หรือพี่น้องร่วมสายเลือด ข้อมูลจะมีนัยยะสำคัญสูง และถ้าการตายที่เกิดขึ้นในครอบครัวเกิดจากการลงมือที่มีความรุนแรง ได้แก่ ยิง แทง แขวนคอ หรือกระโดดน้ำ ความสำคัญของข้อมูลจะสูงมากยิ่งขึ้นไปอีก
ย้ำว่าเฉพาะการฆ่าตัวตายที่ทำสำเร็จเท่านั้น การฆ่าตัวตายในสายเลือดเดียวกันที่ไม่สำเร็จมิใช่ตัวบ่งชี้ที่สำคัญเท่าไรนัก ในประดาปัจจัยทางชีววิทยาดูเหมือนว่าจะมีเรื่องนี้เรื่องเดียวที่ปฏิเสธยาก ที่เหลือนอกจากนี้เป็นการอนุมาน
ปัจจัยทางจิตวิทยาที่สำคัญคือภาวะไร้ทางออกและหมดทางช่วยเหลือ เรียกว่า learned-helplessness ภาวะไร้ทางออกและหมดทางช่วยเหลือนี้มิใช่เป็นแค่ความรู้สึก หรือเป็นเพราะเจ้าตัวรู้สึกเอาเอง แต่เป็นภาวะที่เจ้าตัวได้ ‘เรียนรู้’ มาแล้วระดับหนึ่งว่าชีวิตที่เป็นอยู่ไร้ทางออกและหมดทางช่วยเหลือแล้วจริงๆ คำสำคัญคือคำว่า ‘เรียนรู้มาแล้ว’ หรือ learned ความข้อนี้สำคัญ เขามิได้คิดไปเอง และเขามิได้หลงผิด เขาได้พยายามมาแล้วนานพอสมควรและล้มเหลวมาแล้วหลายครั้ง กี่ครั้ง มากพอที่จะเรียนรู้ว่า ใช่ เราไม่มีทางออกอื่นอีกแล้ว
คำพูดทำนองว่าผู้ลงมือคิดมาก คิดไปเอง หรือแม้กระทั่งอ่อนแอจึงไม่เป็นความจริง ที่จริงแล้วเขาเข้มแข็งมากพอที่จะไม่กระทำการก่อนหน้านี้ เขาอดทนมานานมากกว่าใครๆ แล้ว
ปัจจัยทางสังคมที่เป็นตัวบ่งชี้มีมากมาย และถ้าเราไม่พยายามทำให้กระจ่างว่าอะไรสำคัญอะไรไม่สำคัญ สาขาวิชาจิตเวชศาสตร์ก็เป็นที่ดูแคลนได้ว่าอะไรก็ใช่ ซึ่งไม่จริง จิตเวชศาสตร์เป็นสาขาวิชาที่เป็นวิทยาศาสตร์และพิสูจน์ได้ ไม่ด้วยจิตวิเคราะห์ ก็ด้วยงานวิจัยที่ออกแบบอย่างดี หรือด้วยการคำนวณทางสถิติ
ปัจจัยทางสังคมที่สำคัญคือภาวะที่ตนเองมิได้เป็นส่วนหนึ่งของสังคม คำสำคัญคือคำว่า isolation ซึ่งแปลตามตัวว่าการแยกตัว เป็นได้ทั้งการแยกตัวทางร่างกายหรือการแยกตัวทางจิตใจ และเป็นได้ทั้งการแยกตัวเองออกไป – isolate หรือการถูกแยกตัว – isolated
ข่าวนักศึกษาฆ่าตัวตายเพราะเรียนออนไลน์นั้น เราสรุปว่าการเรียนออนไลน์เป็นสาเหตุนั้นคงมิได้ แต่ถ้าจะบอกว่าการอยู่โดดเดี่ยวเป็นสาเหตุหนึ่งเป็นไปได้ ความรู้เรื่องความคิดฆ่าตัวตายนั้นเป็นที่รู้กันอยู่แล้วว่ามิได้เป็นอยู่ตลอดเวลา ความคิดฆ่าตัวตายจะมาหาเจ้าตัวเป็นครั้งคราวเหมือนคลื่นยักษ์ที่ซัดมา หากทนได้จะผ่านไป หรือหากไม่อยู่คนเดียวก็จะผ่านไป หรือหากไม่มีอาวุธข้างกายก็จะผ่านไป ปัจจัยช่วยเหลือที่สำคัญจึงเป็นการไม่อยู่คนเดียว คำแนะนำที่จิตแพทย์ให้แก่ผู้ป่วยที่คิดฆ่าตัวตายคือถ้าคิดฆ่าตัวตายให้หาคนอยู่ด้วย อย่าอยู่คนเดียว
การเรียนออนไลน์เป็นระยะเวลานานสร้างภาวะการแยกตัวมากเพียงใด
ข่าวนักเรียนถูกฟ้องในคดีการเมืองเราไม่อาจสรุปได้ว่าความเครียดจากการถูกฟ้องเป็นสาเหตุ แต่การถูกแยกตัวออกจากสังคมเป็นสาเหตุได้ เพราะอะไรตนเองคิดไม่เหมือนคนส่วนใหญ่ที่อายุเท่ากัน หรือที่จริงคนส่วนใหญ่ที่อายุเท่ากันคิดอย่างเดียวกันแต่ไม่กล้าแสดงออก เพราะอะไรการแสดงออกจึงถูกตั้งข้อหา และเพราะอะไรเมื่อถูกตั้งข้อหาแล้วจึงไม่มีความช่วยเหลือจากคนหมู่มาก ภาวะเหล่านี้ต่างหากที่ทำให้เจ้าตัว ถูกแยกตัว – be isolated
ข้อมูลนี้มีความสำคัญ การปล่อยให้เด็กและเยาวชนถูกตั้งข้อหาโดยไม่มีความช่วยเหลือที่มากพอเป็นความเสี่ยง
ข่าวผู้คนจำนวนมากที่ได้รับพิษเศรษฐกิจจากโควิด 2 มีลักษณะเดียวกัน กล่าวคือความเครียดจากพิษเศรษฐกิจอาจจะใช่หรือไม่ใช่ปัจจัยที่สำคัญ แต่ภาวะที่ถูกแยกออกจากสังคมโดยไม่มีความช่วยเหลือนานจนเกินไปเป็นปัจจัยสำคัญ การเสียโอกาสเพียงเพราะไม่มีสมาร์ทโฟนเป็นเรื่องที่ควรใส่ใจและหาทางเยียวยา ลำพังยากจนก็เหมือนถูกแยกออกไปอยู่ก่อนแล้ว ยากจนด้วยไม่มีสมาร์ทโฟนด้วย ขาดโอกาสได้เงินเยียวยาอีกด้วยมีความสำคัญ
แม้จะไม่มีใครสรุปได้ว่าการฆ่าตัวตายของนักศึกษาหรือผู้ที่กำลังประสบปัญหาเศรษฐกิจจากพิษโควิด 2 เกิดจากอะไร แต่ด้วยความรู้ที่มีอยู่เราบอกได้ว่าปัจจัยทางสังคมเป็นเรื่องสำคัญ พูดง่ายๆ ว่าการเรียนออนไลน์ควรได้รับการปัดฝุ่นทบทวนอย่างจริงจัง และตัวโครงการเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบจากโควิด 2 ควรได้รับการเยียวยาเอง
ส่วนเรื่องเด็กและเยาวชนที่ถูกฟ้องในคดีการเมือง เป็นหน้าที่ของทุกองค์กรเด็กที่แสดงตนเสมอมาว่าดูแลเด็กและเยาวชน
Author
