เรื่อง : วีรพงษ์ สุนทรฉัตราวัฒน์
ภาพ : อนุช ยนตมุติ
เรียนจบ ป.4 แต่คุณวุฒิที่ได้รับในวัยต้น 80 เป็นปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขานิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล และมหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง
โดยการส่งเสียเข้าศึกษาทางอ้อมจาก ‘ความไม่เข้าใจ’ ระหว่างทิศทางการพัฒนากับวิถีทางของเกษตรกร
แม้ใบปริญญาที่ได้มาจะเป็นกำลังใจและสิ่งยืนยันความเชื่อที่ทำมา แต่มหาบัณฑิตผู้นี้เรียนความจริงจากชีวิตจากธรรมชาติจากน้ำจากฟ้ารวมถึงมนุษย์ด้วยกันเอง
มันเป็นหลักสูตรที่ไม่มีบรรจุในมหาวิทยาลัยไหน นอกจากที่นี่
ไฮ ขันจันทา เรียกมันว่า มหาวิทยาลัยในใจ
มหาวิทยาลัยในใจสอนอะไรแม่
หนึ่ง หากไม่ถึงจุดหมายปลายทางก็ยังไม่จบ เข้าใจมั้ย
สอง ถ้าทรัพย์เราหายไป เราก็ต้องทวงคืน มันเป็นทรัพย์ของเรา อย่างนาที่น้ำมันท่วม ในเมื่อที่ดินมันยังคงอยู่ที่เดิมไม่ได้หายไปไหนแต่น้ำมันท่วม เราก็ระบายน้ำมันออกเสียสิ ที่ดินของเราก็กลับคืนมา ใช่มั้ยล่ะ แล้วรัฐบาลจะไม่มองเลยหรือ เราก็จนเพราะรัฐบาลไม่ใช่รึ ถ้าเราไม่ได้เราจะถอยรึ บาทหนึ่งก็จะเอา
นอกจากส่งลูกเรียนมหาวิทยาลัย ชาวนามีวิธีหนีความยากจนวิธีอื่นอีกไหม
หนีจากความโง่มากกว่า แต่มันไม่ใช่อย่างที่ลูกถามมาหรอก คือถ้าไม่อยากให้เขากินเขาก็ไม่กิน แต่ถ้าเขาอยาก—เราไม่ให้กินเขาก็จะกิน แม่ก็ตามไปป้อน ใช่มั้ยล่ะสิ่งที่เขาอยาก มันอยู่ที่ตัวเขาเช่นกันกับแม่ แม่ก็อยู่ที่ตัวแม่
อยากเรียนอะไรก็ตามขอให้มันเรียนเป็น ก็เหมือนกับที่แม่เรียน แม่ก็ไม่ให้เขาอดก็ให้เขาเรียนตามใจเขา ที่ไม่อยากให้เรียนก็พวกไพ่ เบี้ย ยาบ้า แม่ไม่เอานะพวกนี้ อยากขนาดไหนแม่ก็ไม่ป้อน ถ้าอยากเรียนมหา’ลัยนั้น มหา’ลัยนี้ ไปโลด…แม่จะตามหลังไป ไม่มีเงิน…แม่ก็จะไปขอทานเอาข้างหน้า
ถ้าลูกหลานที่เรียนสูงๆ เขาไม่ยอมกลับมาดูแลไร่นา แม่จะทำอย่างไร
แม่พอใจทุกอย่างที่เขาทำถ้ามันไม่ผิด สิ่งที่ดีแม่เอาหมด สิ่งไม่ผิดกฎหมายแม่เอาหมด ว่าแต่ลูกอยากหลานอยาก บ่เป็นหยั๋ง แม่พอใจหมดถ้าเรียนสิ่งดี แต่ถ้าเรียนสิ่งเลวแม่ไม่เอา ไม่พอใจ
แม่ส่งเขาไปเรียนก็เพื่อศักดิ์ศรี เป็นเจ้าเป็นนาย เป็นครู ถ้าถามว่าคุ้มมั้ยการมีศักดิ์ศรี ลูกเป็นนักข่าวมาหาแม่ ลูกก็มีโอกาสได้มาเรียนนะ มาเรียนเสริมในมหาวิทยาลัยของตัวลูก เสริมหัวจิตหัวใจของพวกลูก ลูกถามเอากับแม่จะไม่ได้ความรู้เท่ากับฟัง
สมัยนี้ คนที่เรียนน้อยยังสามารถประสบความสำเร็จในชีวิตได้อยู่ไหม
มองไปดูสินั่น…นาข้างๆ กันกับแม่…น้ำท่วมเหมือนกันหมด แล้วตอนนี้มีต้นไม้มั้ย…ไม่มีเกิด แต่ทำไมนาแม่จึงมีต้นไม้เกิด มันขึ้นอยู่กับความขยันของเรา
ความสำเร็จในชีวิตเกิดขึ้นได้แม้แต่คนที่ไม่มีความรู้ ความรู้ไม่มีแต่ความสามารถเขาสูง เปรียบคนจนๆ คนโง่ๆ อย่างแม่ก็ได้เอ้า เรียนหนังสือจบ ป.4 ทำไมจึงมีความสามารถ…ก็สู้เอา ใครล่ะเป็นคนปีนเขื่อน…ไม่เคยลื่นล้ม คนอื่นไม่กล้าระบายน้ำออก ทำไมแม่กล้าทำ ก็สู้เอานี่แหละ
มีคนมาบอกแม่ “ยายไฮ…ผู่นี่เผิ่นเป็นหลวงนะ” แม่ก็ตอบกลับ “ฉันกะหลวงคือกัน” (หลวง หมายถึง ภาครัฐ) มีคนมาบอกแม่ “ยายไฮ…เผิ่นเป็นนายเด้” แม่ก็บอก “กูกะนายคือกัน” ถ้าไม่มีชาวนาเราอยู่ได้ไหม ให้แม่ถามลูกคืนกลับหน่อย ถ้าไม่มีกระดูกสันหลัง นั่งอย่างนี้ยังจะนั่งได้อยู่ไหม ถ้าไม่มีกระดูกสันหลัง นอนยังจะนอนได้ไหม
แม่เชื่อใจคนที่เรียนจบมาสูงๆ ไหม
คนจบจากเมืองนอกเมืองนากลับมาก็มาจกตับจกไส้ราษฎรบ่าวไพร่ที่ทำนาหากิน มันดีอยู่เหรอ มันเรียนเก่ง…มันข้ามหัวราษฎรได้ แต่ทำไมแม่ไม่ให้มันมาข้ามหัวแม่ ก็เพราะแม่เป็นกระดูกสันหลังของชาติ แม่ไม่ให้ใครมาข้ามหัวแม่ ห้าร้อยปีแม่ก็จะสู้
ทุกอย่างอยู่ที่ใจอยู่ที่คน น้ำก็ท่วมแถบนี้ก็เหมือนกันทั้งหมด เขาไม่สู้เหมือนแม่ ทำไมเขาไม่สู้ แม่คิดว่าเขาเรียนไม่จบ เขาไม่รู้ว่ากระดูกสันหลังนี่แหละใหญ่ที่สุดในโลกมนุษย์ ใช่ไหมล่ะที่แม่พูด
Author
Author
