ภาพประกอบ: บัว คำดี
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (และกลุ่ม Mayday) ร่วมกับบริษัท Grab และ ดร.ชัชชาติ สิทธิพันธุ์ จัดเสวนาเรื่อง ‘การเชื่อมต่อเรือกับระบบราง และการทดลอง ‘Grab Boat’
ดร.ชัชชาติกล่าวว่า
“ลองดูว่าถ้าผมจะเดินทางจากแยกลำสาลี บางกะปิ ไปถึง Q-House ลุมพินี ผมมีทางเลือกอะไรบ้าง กูเกิลบอกว่า ถ้าใช้รถมีสองเส้นทาง 26 นาที – 1 ชั่วโมง อีกทางหนึ่ง 30 นาที – 1 ชั่วโมง รถมัน vary มาก แต่อีกช่องทางน่าสนใจคือ กูเกิลบอกให้ใช้เรือ (คลองแสนแสบ) ไปลงที่อโศก ต่อรถใต้ดิน ไปถึงตึก Q-House เลย บอกเวลาเลย 1 ชั่วโมง 3 นาที แต่ถ้ารถจะมี range เวลา เพราะรถติดแน่นอน ลงเรือ ต่อรถใต้ดิน บอกเวลาชัดเจนเลย”
และเมื่อมองในภาพรวม ท่าเรือในกรุงเทพฯมี feeder คือมอเตอร์ไซค์ จึงไม่ใช่เรื่องยากหากแผนการเชื่อมต่อ เรือ รถไฟฟ้า มอเตอร์ไซค์จะเป็นรูปเป็นร่างมากขึ้น
![Grab](https://waymagazine.org/wp-content/uploads/2018/06/chatchart_tu.jpg)
เมื่อสองปีที่แล้ว มิชารี มัคบิล (Mishari Muqbil) นักคอมพิวเตอร์ในเครือข่าย DataKind ได้แนะให้ผมไปคุยกับบริษัท Grab เรื่องการแชร์ big data กับโครงการวิจัย ‘การขนส่งที่มีชุมชนเป็นเจ้าของ’ ของมหาลัยธรรมศาสตร์ สนับสนุนโดย Rockefeller Foundation
จำรัส กลิ่นอุบล ซึ่งขับเรืออยู่แล้วในชุมชนลาดพร้าว 45 นำเสนอว่าเราน่าจะทำ ‘Grab Boat’ ! ที่สามารถเชื่อมกับวิน Grab Bike ได้ด้วย โดยเรียกใช้เรือชุมชนผ่านแอพพลิเคชั่น และมีรายได้เข้าชุมชนจากการขนส่งมวลชน ข้อดีอีกประการหนึ่งของเรือก็คือ เป็นการขนส่งที่ ‘ไม่ติด’ เช่นเดียวกับระบบราง BTS
![Grab](https://waymagazine.org/wp-content/uploads/2018/06/Figure-14-Bangkok-canal.jpg)
ทางบริษัท Grab ได้เชิญผู้บริหารส่วนกลาง – บินตรงจากสิงคโปร์ – มาคุยเรื่องนี้กับทีมวิจัยของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พวกเขาเห็นด้วยในหลักการและพร้อมทดลองทันที
โดยเฉพาะกรุงเทพฯ มีคลองจำนวนมากซึ่งเชื่อมต่อกับวินมอเตอร์ไซค์อยู่แล้ว สามารถไปได้ทั่วเมืองโดยไม่ติดในการจราจร
ในเดือนเมษายน 2560 เราจึงเตรียมพร้อมทำ pilot ‘Grab Boat’ ในคลองลาดพร้าวเพื่อศึกษาความเป็นไปได้ ทาง Grab ได้ให้งบชุมชนในการปรับปรุงเรือเพื่อการทดลองครั้งนี้ แต่ฝั่งของภาครัฐยังไม่พร้อมให้ทำการทดลอง ด้วยเหตุผลเรื่องความปลอดภัย…การเดินเรือ Grab Boat ร่วมกับมหาลัยธรรมศาสตร์ในประเทศไทยจึงต้องถูกยกเลิกลงไปกะทันหัน
กำเนิด Grab Boat ในอินโดนีเซีย
แต่อีกสองปีผ่านมา ผมเพิ่งได้ยินข่าวว่ามี Grab Boat ในอินโดนีเซียแล้ว
![Grab](https://waymagazine.org/wp-content/uploads/2018/06/motorcycle-lane02-1.jpg)
นอกจากนี้ Grab Boat ยังได้ริเริ่มแล้วในกัมพูชา และสามารถเชื่อมต่อกับ Grab Bike ได้อีกด้วย!
นับว่าเป็นเรื่องที่น่าตื่นเต้นมาก แม้ว่ามันจะไม่ได้เกิดในประเทศไทยก็ตาม
สิ่งที่น่าทำต่อไปก็คือการทำ app ให้สามารถ ‘จอง’ (เหมาได้เป็นเที่ยว) เรือ-ต่อ-มอเตอร์ไซค์ ในราคาเดียวเลย…จะเรียกว่า ‘Grab Trip’ ก็ได้
ในปัจจุบันระบบขนส่งมวลชน (ที่ไม่ติด) และคนใช้มากที่สุดในกรุงเทพฯ คือ ‘ระบบวินมอเตอร์ไซค์’ นะครับ คือมีคนใช้ถึง 6 ล้านคนต่อวัน และระบบนี้ไม่ ‘ติด’ อยู่บนถนนเหมือนรถยนต์ เพราะใช้ ‘เลน’ ระหว่างรถ: วิ่งในรูปแบบเดียวกับ BRT และวิ่งซิกแซก ด้วยความสุ่มเสี่ยง…แต่ไม่ติดครับ
เราจะมีโครงข่ายการขนส่งที่ไม่ติดทั่วเมืองได้ในราคาที่ถูกกว่ารถไฟฟ้า หากสามารถเชื่อมต่อระบบเรือในคลองที่ชุมชนริเริ่มเอง (crowd-sourced) กับระบบวินมอเตอร์ไซค์ ทั้งสองระบบสามารถปรับและเคลื่อนย้าย ‘สถานี’ เรือและซุ้มวินมอเตอร์ไซค์เข้าหากันได้ง่าย ต่างจากสถานีรถไฟฟ้าซึ่งย้ายให้ใกล้การเชื่อมต่อมากขึ้นไม่ได้
ตั๋วเชื่อม (Transfer Ticket)
เมืองต่างๆ ของสหรัฐอเมริกา เขาจะใช้เป็นตั๋วกระดาษมาตลอด 20 ปี ซื้อในราคาเดียว แต่นำไปต่อระหว่างรถเมล์สายต่างๆ ได้ภายในสองชั่วโมง (แต่เพิ่งมาเปลี่ยนเป็นระบบบัตรดิจิตอลเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา) โดยคนขับรถเมล์จะฉีกตั๋ว transfer เฉียงๆ เพื่อให้ได้เวลาสองชั่วโมงพอดี
![Grab](https://waymagazine.org/wp-content/uploads/2018/06/Muni-Transfer.jpg)
ตั๋วแบบนี้เมื่อสองปีที่แล้วยังมีใช้อยู่ในย่านซานฟรานซิสโกและซิลิคอนวัลลีย์ (Silicon Valley) ของเขาไม่ต้องใช้บัตรแมงมุม เพราะระบบคอมฯ มักจะเชื่อมต่อกันยาก แต่ใช้แบบ low tech เป็นกระดาษ… ฉีกให้แล้วเอาไปชูให้รถเมล์คันต่อไป โดยไม่ต้องเสียเงิน
‘ระบบตั๋วเชื่อม’ ในลักษณะนี้ ควรจะนำมาเชื่อม Grab Boat และ Grab Bike เป็นทริปเดียวเลย โดยกำหนดเวลาในการ ‘เชื่อม’ จากพาหนะหนึ่งไปอีกพาหนะหนึ่งไม่ให้เกินสองชั่วโมง
ข้อดีของระบบ hybrid นี้คือสามารถสร้างรายได้ชุมชนและเศรษฐกิจริมคลองได้ ไม่ว่าจะเป็นร้านค้าต่างๆ หรือการขนส่งสินค้า e-commerce ทางคลองกับมอเตอร์ไซค์ในช่วงไม่เร่งด่วนตอนกลางวัน
แต่ทั้งหมดนี้ต้องเริ่มจากการให้ชุมชนเป็นคนริเริ่มในลักษณะ crowd-sourced โดยให้ข้อมูลว่าคลอง (หรือแม่น้ำ) จุดไหนมีศักยภาพเช่นไร มีวินมอเตอร์ไซค์หรือเปล่า ควรทำการปรับปรุงอย่างไรบ้างเพื่อเชื่อมการเดินเรือ
นักปรัชญาฝรั่งเศสเคยกล่าวไว้ว่า
ถ้าท่านอยากจะได้เรือ อย่ามัวปลุกระดมผู้คนให้เข้าป่าเพื่อหาไม้ เลื่อยไม้ และตอกไม้กระดานเข้าด้วยกัน …แต่ท่านควรสร้างความอยากในการผจญภัย